Dukat

XVII wiek był w historii Gdańska okresem wyjątkowej prosperity. Miasto bogaciło się, pośrednicząc w handlu polskim zbożem i produktami leśnymi. Było też dystrybutorem dóbr luksusowych wytwarzanych na zachodzie, a poszukiwanych przez polską szlachtę. Za panowania Władysława IV Wazy (1595–1648) nadal obowiązywały zasady produkcji menniczej wprowadzone w ostatnich latach sprawowania władzy przez Zygmunta III Wazę (1566–1632). Obowiązywał zakaz bicia monety drobnej, a mennictwo ograniczano do produkcji monety grubej: talarów i dukatów oraz wielokrotności tych nominałów. Głównym producentem monet złotych na obszarze Rzeczpospolitej stał się Gdańsk. Bite za rządów Władysława IV dukaty gdańskie nie odbiegają stylistyką od monet poprzednich władców Polski. Na awersie umieszczono wizerunek królewski, a w otoku podstawową tytulaturę, korespondującą z miejscem wybicia monety i podkreślającą zwierzchność Władysława IV nad Księstwem Pruskim, chociaż w 1633 roku władca zgodził się, aby książę Jerzy Wilhelm Hohenzollern (1595–1640) nie musiał składać hołdu z Prus osobiście, lecz za pośrednictwem posłów. Portret króla wykonany w najdrobniejszych szczegółach zdradza rękę wprawnego rytownika, prawdopodobnie ze szkoły medaliera Samuela Ammona (1590–1622). Warto zwrócić uwagę zwłaszcza na misterną koronę i wprawdzie trochę zatarte przez zużycie tłoka, ale nadal dobrze widoczne detale ubioru władcy. Rewers także jest typowy dla monet miejskich. Nosi herb Gdańska z trzymaczami pod postacią lwów oraz napis, że niniejsza złota moneta została wyprodukowana w mieście Gdańsku. Znajdujące się pod herbem litery SB są inicjałami Stanisława (Stenzela) Bermana, dzierżawcy mennicy gdańskiej. Berman znany jest także jako rytownik gdańskich donatyw. Ograniczenie mennictwa do produkcji monet grubych nie rozwiązało problemów polskiego rynku pieniężnego. Brak na rynku rodzimych monet drobnych otworzył natomiast drogę do odpływu monety grubej, wykupowanej za drobny obcy, znacznie gorszy pieniądz.

Mieszko Pawłowski