Ogłoszenie Augusta III wikariuszem Cesarstwa

Od reformy ustroju Świętego Cesarstwa Rzymskiego, przeprowadzonej przez Karola IV Luksemburskiego (1355–1378), cesarza w czasie bezkrólewia zastępowało dwóch wikariuszy Rzeszy w osobach księcia Saksonii i palatyna reńskiego, administrujących państwem na podległych sobie terytoriach. Godność ta dwukrotnie przypadła w udziale elektorowi saskiemu Fryderykowi Augustowi II, który jako August III (1733–1763) był zarazem królem Polski. Pierwszy raz miało to miejsce po śmierci Karola VI Habsburga w 1740 roku, kolejny w 1745 roku, po zgonie Karola VII Witettelsbacha. Wydarzenia te zostały upamiętnione między innymi okolicznościowymi monetami, zwanymi stąd wariackimi, oraz medalami, które dodawały splendoru osobie saskiego elektora i jego dworowi.

Awers omawianego medalu zdobi konny portret Fryderyka Augusta II w koronie i z mieczem w dłoni, w zbroi, z narzuconym na nią płaszczem elektorskim. Przedstawienie otacza inskrypcja w języku łacińskim, zapisana skrótami z racji rozległej monarszej tytulatury: D G FRID AUG R P D S AM & EL IN PROV IUR SAX PROVISOR ET VICARIUS, w tłumaczeniu: „Z Bożej łaski Fryderyk August król Polski, książę Saksonii, arcymarszałek i elektor, w prowincjach zwierzchności saskiej tymczasowy zarządca cesarstwa i wikariusz”. Na stronie odwrotnej jest ukoronowany orzeł z głową zwróconą w lewo, z rozpostartymi skrzydłami i mieczem w prawej łapie. Na jego piersiach jest umieszczona ukoronowana polsko-saska tarcza herbowa. Przedstawienie dopełniają łacińskie napisy; u góry w łuku – DECUS ET PRAESIDIUM – i u dołu – PROVISOR IMPERII ITERUM MDCCXLV – w tłumaczeniu odpowiednio: „Chluba i obrona” oraz „Ponownie zarządca cesarstwa 1745”.

Sygnatura na awersie: WERMUTH.F[ecit] wskazuje, że interesujący nas medal powstał w Saksonii w zakładzie Christiana Zygmunta Wermutha (1711–1791). Po ojcu Christianie (1661–1739) odziedziczył dużą, dobrze prosperującą rodzinną firmę medalierską, z której w ciągu kilkudziesięciu lat wyszło ponad tysiąc trzysta medali. Christian Zygmunt Wermuth oprócz zakładu objął po ojcu także funkcję nadwornego medaliera na dworze saskim w Dreźnie. Stylistyka jego prac, cieszących się wówczas w Polsce dużą popularnością, jest utrzymana na pograniczu baroku i rokoka.

Tomasz Markiewicz