Reforma mennicy

Stanisław August Poniatowski od początku panowania dążył do zreformowania Rzeczypospolitej będącej pod protektoratem Rosji. Pogrążony w anarchii kraj wymagał naprawy nie tylko ustroju politycznego, którego wady stanowiły o jego słabości, ale także odbudowy gospodarki warunkującej siłę ekonomiczną. Ważna w tym kontekście była reforma pieniądza dokonana za pośrednictwem powstałej w 1765 roku Komisji Menniczej. W jej efekcie w 1766 roku rozpoczęła działalność sfinansowana przez króla Mennica Warszawska, w której wybijano pięknie zaprojektowane i dobrej jakości zreformowane monety. Pomijając nieliczne emisje monet miejskich, należy uznać, że był to pierwszy od ponad osiemdziesięciu lat pieniądz wyprodukowany w Polsce.

Dzieło reformy menniczej upamiętniają dwa medale powstałe z inicjatywy komisarzy menniczych, zaprojektowane przez nadwornego medaliera Jana Filipa Hozhaeussera. Awers pierwszego z nich przedstawia ołtarz z płonącym ogniem, ozdobiony motywami roślinnymi, rewers siedzącą boginię Junonę-Monetę, w prawej ręce trzymającą medalion z portretem króla, a w lewej róg obfitości z wysypującymi się monetami. Stemple tego medalu okazały się jednak nietrwałe i po wybiciu kilkunastu egzemplarzy uległy uszkodzeniu. Zlecono zatem wykonanie drugiej serii, czego przykładem jest omawiana praca. Na awersie, na tle zamku królewskiego i kolumny Zygmunta, przedstawiono boginię Junonę-Monetę trzymającą medalion z portretem Stanisława Augusta i wysypującą monety z rogu obfitości. Towarzyszy jej prasa mennicza i waga do monet. Przedstawienie okala łaciński napis, w tłumaczeniu: „Pomyślności i publicznego przemysłu rękojmia i pomnożenie”, oraz data – MDCCLXVI i sygnatura autora. Rewers medalu wypełnia inskrypcja w dwunastu wierszach, w tłumaczeniu: „Stanisławowi Augustowi, królowi Polski, wielkiemu księciu litewskiemu, komisarze menniczy z powodu przywróconego z własnym swoim wydatkiem ojczyźnie po upływie wieku od zepsucia monety dobrodziejstwa dobrego pieniądza tę wieczystą pamiątkę wdzięczności narodu oddają, ofiarują i poświęcają”.

Pierwotnie medale wybijano w srebrze, a jeden egzemplarz z serii pierwszej wybito także w złocie wagi 65 dukatów – 226,83 g. Podarowano go królowi w trzecią rocznicę koronacji. Medale wybite w brązie, tak jak nasz egzemplarz, są późniejsze.

Tomasz Markiewicz