Bogurodzica Radość Strapionych

Do powszechnie używanych w Rosji przedmiotów kultu religijnego należały odlewane ze stopów metali krzyże oraz ikony. Od końca XVII w. ich produkcją zajmowali się głównie staroobrzędowcy, którzy odrzucając reformy liturgiczne zapoczątkowane przez patriarchę Nikona, wystawieni zostali na prześladowania oficjalnej władzy państwowej i cerkiewnej. Staroobrzędowcy, zwani także starowiercami, posługiwali się tylko własnymi ikonami, gdyż uznawane za legalne po reformie Nikona nowe przedmioty kultu uważali za heretyckie, a samą reformę za początek czasów ostatecznych. Wykonane na wysokim poziomie odlewy z wytwórni starowierców były także chętnie używane przez prawosławnych należących do cerkwi moskiewskiej. Jednym z tematów powielanych w odlewach metalowych był wizerunek Bogurodzicy Radość Strapionych, którego początki sięgają drugiej połowy XVII w., patrz S.12772MŁ, S.12800MŁ, S.12806MŁ, S.12835MŁ. Natomiast jedną z form, w których wizerunek ten realizowano, był tryptyk – ikona złożona z trzech części łączonych zawiasami. Główną scenę umieszczano na środkowym skrzydle pod charakterystycznym zwieńczeniem zwanym kokosznikiem, jak widać na prezentowanej ikonie. Nad przedstawieniem Radość Strapionych, ze stojącą w otoczeniu cierpiących i potrzebujących Bogurodzicą, znajduje się wizerunek Chrystusa w koronie jako błogosławiącego oburącz Króla Chwały. Na jednym zachowanym skrzydle bocznym zostali ukazani dwaj święci mnisi czasów staroruskich – Sergiusz Radoneżski i Aleksander Świrski. Żyjący w XIV w. Sergiusz z Radoneża był odnowicielem życia monastycznego na Rusi i założycielem dziewięciu monasterów, między innymi Trójcy Świętej (późniejszy Trocko-Siergijewsjki niedaleko Moskwy). Żyjący w XV/XVI w. Aleksander Świrski wstąpił do monasteru na Waałamie (archipelag wysp w Karelii), jako mnich przez wiele lat żył w bardzo trudnych warunkach w zupełnym odosobnieniu nad rzeką Świr.

Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967