św. Zozym i Sawwacjusz Sołowieccy

Ikona obrazuje mnichów Sawwacjusza i Zozyma Sołowieckich żyjących w XV w. Mnich Sawwacjusz wraz ze współtowarzyszem Germanem z  monasteru na wyspie Waałam w poszukiwaniu odosobnienia udali się w 1429 r. na północne pustkowia nad Morzem Białym i urządzili samotnię na Siekiernej Górze Sołowieckich Wysp. Mieszkali w surowych warunkach przez kilka lat oddając się modlitwie. Po śmierci Sawwacjusza w 1435 r. German szukając współtowarzysza spotkał nad Białym Morzem Zozyma. Był to młody człowiek plebejskiego pochodzenia znad jeziora Onega, który chcąc uniknąć żeniaczki oddalił się z domu rodziców, w poszukiwaniu odosobnienia oraz przewodnika duchowego zamieszkał z Germanem w pustelni by dzielić z nim ascetyczne życie. Pewnego razu Zozym w widzeniu ujrzał cerkiew unoszącą się w powietrzu. Odczytując to jako znak dany od Boga rozpoczęto budowę cerkwi Przemienienia Pańskiego. Świątynia stała się zalążkiem Monasteru Sołowieckiego, którego rozkwit nastąpił w XVI-XVII w. W połowie XVII w. klasztor na Sołowkach stawiał opór reformie liturgicznej patriarchy Nikona. Oblegany przez wojsko carskie monastyr zdobyto zbrojnie w 1676 r., a  mnichów wymordowano. Odtąd święci Zozym i Sawwacjusz, których relikwie spoczywały na Sołowkach, są szczególnie czczeni przez staroobrzędowców sprzeciwiających się cerkiewnej reformie. Święci Zozym i Sawwacjusz są uznani za patronów Morza Białego i pszczelarzy, wspominani w cerkwi prawosławnej 30 kwietnia, 8 sierpnia i 27 września – odpowiednio 17 kwietnia, 21 sierpnia i 10 października wg kalendarza juliańskiego. Po rewolucji 1917 r. monastyr Sołowiecki zlikwidowano urządzając w jego zabudowaniach specjalny stalinowski obóz pracy dla więźniów politycznych, duchowieństwa i inteligencji. W latach 60 XX w. w monasterze zainicjowano muzeum, a w 1990 r. zwrócono go cerkwi prawosławnej Patriarchatu Moskiewskiego. 
Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967