Pokój Paradny (Salon Paradny, Salon Apartamentu Paradnego)

Nazwy historyczne: salon „Chambre de Parade” (ok. 1780 r.); „Appartament Xięcia Generała” (po 1783 r. – pocz. XIX w.); „Pokój sypialny JExc. JW. Hrabiego” (do 1862 r.); „Sypialnia Jej Ekscelencji” (od 1862 r.); „pokój sypialny” (do 1889 r.); „apartament galowy” (lata 90 XIX w.); „Pokój Paradny” (1933 r.).
Nazwy inne: Salon Paradny, Salon Apartamentu Paradnego.
Czas powstania: 1629 – 1642 (?); ok. 1780 r.  – salon „Chambre de Parade”; po 1780 r. – XIX w. – zmiany wystroju i funkcji; lata 90 XIX w. – zmiana wystroju i funkcji.
Architekci: n.n. (od 1629 do lat 90 XIX w.); Amand Luis Bauqué, Albert Pio (lata 1890 – 1895, zmiana wystroju).
Artyści: Franciszek Smuglewicz (polichromia drzwi, lata 90 XVIII w.); stolarze wiedeńscy (lata 90 XIX w.).

Salon Paradny jest jednym z trzech pomieszczeń Apartamentu Paradnego położonego we wschodniej amfiladzie pierwszego piętra zamku. Ok. 1780 r. istniał tu apartament bardzo podobny w układzie wnętrz do Apartamentu Damskiego (Izabeli Lubomirskiej) w skrzydle północnym.
Wschodni salon „Chambre de Parade”, umieszczony między przedpokojem i sypialnią, miał dwoje drzwi w amfiladzie, doświetlony był dwoma oknami w ścianie wschodniej i ogrzewany kominkiem oraz piecem w ścianie północnej.
Pomieszczenie jako „Appartament Xięcia Generała” służyło za sypialnię bywającego w Łańcucie Adama Kazimierza Czartoryskiego (+1823) – brata Księżnej Marszałkowej. W pierwszych latach XIX w. pokój miał „Obicie papierowe paryskie, na dnie białym koszyczki malowane na wstążkach wiszące.”  
Po śmierci Izabeli Lubomirskiej w 1816 r. i podziale majątku między jej wnuków w 1822 r. właścicielem Łańcuta został Alfred I Potocki, ożeniony w 1814 r. z Józefiną Czartoryską.
Młodzi Potoccy urządzili w pokojach pierwszego piętra wschodniego skrzydła zamku własne mieszkanie nazywane Apartamentem Zimowym. Należał do niego także dawny „Appartament Xięcia Generała” urządzony jako „Pokój sypialny JExc. JW. Hrabiego”.
W sypialni Alfreda I Potockiego sufit był malowany, a ściany „tapetami wyklejone”, posadzka ułożona „w tafle sosnowe”. Pomieszczenie ogrzewały piec „graniasty, murowany” oraz „kominek szafiasty kamieniem granitowym obłożony”. W przejściach amfilady w połowie XIX w. drzwi były „mahoniem fornirowane, podwójne […] ozdobione malowidłem, pod politurą”.  Trzecie niewielkie drzwi „kryte w ścianie” prowadziły do „przechodku”.
Po śmierci Józefiny i Alfreda I Potockich w 1862 r. zamek łańcucki odziedziczył ich syn i następca ordynacji Alfred II Potocki, ożeniony w 1851 r. z Marią Sanguszkówną. Urządzili oni na pierwszym piętrze własne apartamenty. Alfred II zajął Męski Apartament (dawny północny Stanisława Lubomirskiego), a jego żona zamieszkała we wschodnim skrzydle zajmując część Apartamentu Zimowego. Dawny „Chambre de Parade”, służący później za sypialnię Adama Kazimierza Czartoryskiego, a potem Alfreda I Potockiego, stał się sypialnym pokojem Marii Potockiej. Wyposażenie wnętrza zapamiętała w 1885 r. jej synowa Elżbieta z Radziwiłłów, żona Romana Potockiego: „Z drugiej strony jadalnego pokoju wchodziło się do apartamentu mojej teściowej. Pokój sypialny tapetowany w duży deseń kwiatów […], toaletowy obok […]. Umywalnia mieściła się w niskim przyległym pokoiku […]”  
Po śmierci Alfreda II w 1889 r., w trakcie przebudowy zamku prowadzonej dla Elżbiety i Romana Potockich w latach 1889 – 1912 według projektów Amanda Luisa Bauqué i Alberta Pio, Sypialnia Marii z Sanguszków została włączona do Apartamentu Paradnego przeznaczonego dla najdostojniejszych gości odwiedzających Łańcut. Elżbieta Potocka w pamiętnikach pisała: „[…] stolarze robili boazerję […] w apartamencie galowym, dawnym mojej teściowej”.
Potoccy zachowali dwie pary klasycystycznych, mahoniowych, polichromowanych drzwi umieszczonych w przejściach amfilady wschodniej. Na płycinach, oprócz malowideł groteskowych, w środkowych sześciobocznych polach znajdują się wizerunki Minerwy i Apolla (północne drzwi) oraz dwóch waz (południowe drzwi). Niewykluczone, że autorem pochodzących z lat 90 XVIII w. malowideł był Franciszek Smuglewicz.
W nowo urządzonym neoklasycystycznym Salonie Apartamentu Paradnego ściany wyłożono jasnoszarą boazerią, w dolnej części płycinową, w górnej – ramową krosnową, wypełnioną tkaniną w naprzemienny pasiasty wzór. Wąskie płyciny, oddzielające poszczególne pola krosien, ozdobiono snycerką. W bogatej oprawie portali drzwiowych zastosowano zwisy kampanulli oraz ornamentalny fryz w zwieńczonym gzymsem nadprożu. Na oprawę sztukatorską wnętrza składają się dekoracje w supraportach z motywem główek kobiecych w medalionach podtrzymywanych przez putta oraz gzyms wieńczący wzbogacony kimationem, palmetami i kostkowaniem. Sufit, wyodrębniony profilowaniem od fasety, zdobi sztukatorska rozeta umieszczona po środku i motywy liry w narożach. Na osi południowej ściany ustawiono kominek z białego marmuru, z postacią leżącej kobiety w kartuszu na fryzie. W zwieńczeniu lustra nad kominkiem umieszczono medalion z płaskorzeźbą Amorka ujęty w kwiatowe zwisy. Kolisty klasycyzujący piec ustawiono w narożu północno-zachodnim. Całość uzupełnia neoklasycystyczny żyrandol kryształowy i drewniana posadzka ułożona w romboidalno-gwiaździsty wzór.

Podstawowa bibliografia:
•    Kossakowska – Szanajca Zofia, Majewska – Maszkowska Bożena, Zamek w Łańcucie, Warszawa 1964.
•    Majewska - Maszkowska Bożena, Mecenat artystyczny Izabelli z Czartoryskich Lubomirskiej, Warszawa 1976.
•    Omilanowska Małgorzata, Jakub Sito, Łańcut i okolice, [w]: Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 1994.
•    Potocka Elżbieta, Łańcut - wspomnienia od roku 1885 do roku 1915, [Pamiętnik, maszynopis w zbiorach Muzeum-Zamek w Łańcucie].
•    Piotrowski Józef, Zamek w Łańcucie, Lwów 1933.

Opracowanie:
Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967
Faustyna Bożętka