św. Jan Chrzciciel

Do popularnych w tradycji wschodniego chrześcijaństwa należą wizerunki św. Jana Chrzciciela, ostatniego proroka Starego Testamentu przepowiadającego nadejście Chrystusa. Jan, na równi z Bogurodzicą, jest orędownikiem rodzaju ludzkiego. Dostojeństwo Proroka podkreślił Chrystus: „To jest ten, o którym napisano: Oto Ja posyłam posłańca mego, który przygotuje drogę przed Tobą. Zaprawdę powiadam wam: Nie powstał z tych, którzy z niewiast się rodzą, większy od Jana Chrzciciela” (Mt 11,7-11). Jan urodzony z Zachariasza i Elżbiety, krewny Bogurodzicy, wiódł pustelnicze życie, ujawnił się w wieku trzydziestu lat by przepowiadać rychłe przyjście Mesjasza (Mk.1,6; Łk.3, 4). Za publiczne zarzucanie kazirodztwa Herodowi Antypasowi został ścięty zgodnie z życzeniem jego bratanicy Herodiady, która ofiarowała swojej matce głowę św. Jana (Mt.14,10-12). W tradycji wschodniej święto Proroka, świadka objawienia Zbawiciela, przypada kilka razy do roku, zgodnie z kalendarzem juliańskim (w nawiasach podano datowanie wg kalendarza gregoriańskiego): 7 (27 stycznia) – Sobór św. Jana Chrzciciela; 24 lutego (8 lub 9 marca) – znalezienie relikwii głowy św. Jana, pierwsze (IV w.) i drugie (V w.); 25 maja (7 czerwca) – trzecie odnalezienie relikwii głowy Proroka (IX w.); 29 sierpnia (11 września) – ścięcie św. Jana; 23 września (6 października) – poczęcie św. Jana Chrzciciela; 12 (25 października) – przeniesienie relikwii dłoni św. Jana (do Rosji). Jan Chrzciciel od wczesnych wieków był obrazowany jako asceta z długimi włosami i brodą, ubrany w skórę zwierzęcą lub płaszcz i kaftan z sierści wielbłądziej, błogosławiący prawicą, ze zwojem w lewicy. Razem z  Bogurodzicą stoi przy Tronie Chrystusa w ikonach Deesis (patrz S.12824MŁ). W trójskrzydłowym metalowym wariancie wizerunku Deesis ukazany jest w popiersiu (patrz S.12787MŁ) lub występuje na samodzielnych pakietowych odlewach, jak na prezentowanej ikonie. 

Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967