50 groszy

Pojawianie się w obiegu pieniędzy zastępczych wiązało się najczęściej z okresem trudności ekonomicznych wywołanych wojną bądź poważnymi kłopotami gospodarczymi. Jednak w pewnych przypadkach zastępcze środki płatnicze, oprócz wskazanych zjawisk negatywnych, były zwiastunem zmian na lepsze. Z taką sytuacją mieliśmy do czynienia wiosną 1924 roku, kiedy w ramach uzdrawiania sytuacji gospodarczej kraju rząd Władysława Grabskiego zdecydował się na wprowadzenie do obiegu biletów zdawkowych. Ich zadaniem było tymczasowe zaspokojenie potrzeb rynku związanych z drobnymi transakcjami. Był to jednocześnie element zakrojonej na szeroką skalę reformy skarbowej. W ogólnej koncepcji rządu rolę drobnego pieniądza miał pełnić – tak jak w innych krajach – metalowy bilon. Wynikało to z jego trwałości, która była nieodzowna w przypadku niskich nominałów, znacznie częściej wykorzystywanych w transakcjach codziennych, a przez to zużywających się szybciej. Zbyt późne powołanie do życia Mennicy Państwowej i uruchomienie przez nią produkcji monet zmusiło rząd Grabskiego do sięgnięcia po środek zastępczy w postaci biletów zdawkowych. Bilety posiadały te same nominały co zastępowany bilon. W związku z tym wśród biletów groszowych najwyższy nominał reprezentowała pięćdziesięciogroszówka. Jej szata graficzna była dosyć skromna i podobna do tej z biletów dziesięcio- i dwudziestogroszowych. Na awersie w centralnym polu przedstawiono pomnik konny Józefa Poniatowskiego, a niżej po bokach awers i rewers monety pięćdziesięciogroszowej, którą bilet zastępował. Wszystko umieszczono na tle ozdobnej plecionki uzupełnionej motywami roślinnymi. Całości dopełniała data emisji oraz podpisy ministra skarbu Władysława Grabskiego oraz dyrektora Departamentu Obrotu Pieniężnego Feliksa Młynarskiego. Na rewersie ograniczono się do zamieszczenia tekstu klauzuli prawnej gwarantującej pełną wymienialność i określającej termin rozpoczęcia i zakończenia wymiany biletów odpowiednio na 1 listopada 1924 i 31 stycznia 1925 roku.

Odstęp pomiędzy datą emisji biletów pięćdziesięciogroszowych (28 kwietnia 1924 roku) i wprowadzeniem do obiegu (8 maja 1924 roku) nie był duży. W przypadku zastępowanych przez nie monet było nieco gorzej. Jako datę emisji wybito na nich rok 1923, ale do obiegu zaczęto wprowadzać je 1 lipca 1924 roku.

Leszek Poniewozik