Figura kultu sił wegetacji

Wybrzeże Górnej Gwinei to obszar współczesnej Gwinei, Sierra Leone i Liberii, który zasłynął z wyrzeźbionych w miękkim steatycie rzeźb zwykle nazywanych nomoli (liczba mnoga nomolisia) lub pomdo (liczba mnoga pomda lub pomta). Oba typy figurek nie są wytworami ich obecnych użytkowników. Trudno również ustalić cel ich powstania oraz wiek, chociaż na niektórych rzeźbach badacze spostrzegli elementy stroju portugalskiego z XVI wieku. Znajdowane są zazwyczaj przy okazji prac rolnych w Sierra Leone przez ludy Sherbro, Temne, Kono, Limba i Mende, a w sąsiedniej Gwinei przez grupę Kissi. Uważane są za przedmioty przynoszące szczęście, obdarzone mocą, wspierające płodność lub za siedziby duchów opiekuńczych, chroniących przed kradzieżą, zapewniających dobre zbiory, służących pomocą wróżbitom. Figury nomolisia i pomda znane są Europejczykom co najmniej od lat pięćdziesiątych XIX wieku, a artykuły o nich są publikowane od 1901 roku.

Prezentowana rzeźba przedstawia postać ludzką w pozycji siedzącej. Postaci wyrzeźbiono charakterystyczne nakrycie głowy – czapkę w formie ściętego stożka o pogrubionych brzegach, która swym kształtem przypomina hełm tropikalny używany przez Europejczyków w czasach kolonialnych. Figura trzyma w dłoniach przedmiot, prawdopodobnie łuk. Według niektórych specjalistów figury wyposażone w tarcze lub broń mogły pierwotnie przedstawiać przywódców, władców, czy wielkich wojowników. Pod policzkami postaci zaznaczono ząbkowane bokobrody co również może sugerować, że rzeźba przedstawia postać o wysokim statusie społecznym. W Sierra Leone broda jest bowiem oznaką starców i mędrców, ludzi obdarzonych wyjątkowym szacunkiem, przywódców rodów. Wypielęgnowana broda jest symbolem rządzących, służy do odróżniania osób sprawujących władzę od zwykłych ludzi. Symbolizuje także płodność i trwanie rodu.

Katarzyna Findlik-Gawron