Willa zakopiańska. Dwór Steckich w Łańcuchowie

Dwór w Łańcuchowie został wzniesiony według projektu Stanisława Witkiewicza (1851–1915), dzięki staraniom Jana Steckiego – wybitnego ekonomisty, ministra spraw wewnętrznych rządu Rady Regencyjnej, senatora i działacza towarzystw rolniczych. Wybór stylu zakopiańskiego nie był przypadkowy – Steckiemu odpowiadała koncepcja stylu wpisującego się w nurt narodowego romantyzmu, obecnego w sztuce europejskiej niemal przez pół wieku. O wysokiej świadomości architektonicznej fundatora świadczą słowa kierowane w liście do Witkiewicza: „[…] myślałem nieraz, że żaden budowniczy, spośród najgłośniejszych nawet, nie potrafi lub po prostu nie zechce dać nic więcej ponad banalny »renesans nadwiślański« lub szkaradną próbkę tyrolszczyzny” (Listy Stanisława Witkiewicza i jego korespondentów, opr. M. Olszańska, A. Micińska, Kraków 1979, s. 315). Dla Witkiewicza – malarza, architekta, pisarza i teoretyka sztuki – styl zakopiański, którego był twórcą i gorącym propagatorem, wiązał się z możliwością szerokiego zastosowania wartości budownictwa ludowego, czemu towarzyszyło pragnienie wskrzeszenia architektury w duchu narodowym. Przekonany o wyjątkowej wartości historycznej i kulturowej góralskiego domu dążył do uzyskania formy, w której by „były rozstrzygnięte wszelkie wątpliwości co do możności pogodzenia ludowego budownictwa z wymaganiami bardziej złożonych i wyrafinowanych potrzeb wygody i piękna, domu, […] który by dowiódł, że można mieć dom i mieszkanie w stylu zakopiańskim, będąc pewnym, że się dom nie zawali, być w nim zabezpieczonym od słót, wichrów i chłodów, mieć wszelkie wygody, a jednocześnie być otoczonym atmosferą piękna nie gorszą od innych, i w dodatku polską” (S. Witkiewicz, „Styl Zakopiański”, z. 2. Ciesielstwo, Lwów 1911, s. 3). Wstępny szkic projektowy budowy dworu, przygotowany przez Witkiewicza we wrześniu 1901 roku, zyskał pełną aprobatę Steckiego. Ukończony projekt zaprezentowano na I Wystawie Towarzystwa Polska Sztuka Stosowana w Krakowie w 1902 roku. Stecki rozpoczął prace budowlane rok później, by zakończyć je w roku 1904. Łańcuchowski dwór, który powstał jako jedna z trzech murowanych realizacji w stylu zakopiańskim, w sposób konsekwentny naśladował cechy architektury drewnianej – między innymi dzięki układanej pasowo, profilowanej cegle, która miała imitować bale. Witkiewicz zastosował również typowe dla swoich projektów dachy półszczytowe oraz charakterystyczną dekorację.

Anna Hałata