Afisz kinowy "My I-sza Brygada"

W 1928 roku wyreżyserowano film Szaleńcy (znany również pod tytułem My I-sza Brygada). Wojenny dramat był debiutem reżyserskim Leonarda Buczkowskiego (twórcy Zakazanych piosenek z 1946 roku). Większość ujęć nakręcono na poligonie wojskowym w Bobrujsku koło Poznania z udziałem różnych formacji wojskowych: piechoty, kawalerii, lotnictwa i artylerii. Była to jedna z większych, a zarazem ostatnich niemych produkcji w polskiej kinematografii. Ogromny budżet wykorzystano na nowatorskie sceny bitew, efekty pirotechniczne oraz kostiumy i rekwizyty.

Akcja filmu rozpoczynała się w 1914 roku w Krakowie, w biurze werbunkowym. Tam poznali się dwaj główni bohaterowie – młody pracownik winiarni oraz jego rówieśnik, który porzucił studia w Zurychu. Obaj zaciągnęli się w szeregi Legionów Polskich. Podczas walk ranny student wraz z kompanem znaleźli schronienie w jednym z dworów. Pomocy udzielili im córka i syn dziedzica, który wkrótce wstąpił do wojska. Odtąd tytułowi „szaleńcy” walczyli razem. W czasie wojny polsko-bolszewickiej zginął najmłodszy z trójki. W scenie finałowej nad grobem poległego przyjaciele odśpiewali pożegnalną żołnierską piosenkę.

W filmie zagrali aktorzy z pokolenia, które w młodości doświadczyło wojennych wydarzeń z lat 1914–1920. Występująca w głównej roli kobiecej Irena Gawęcka uczestniczyła w powstaniu wielkopolskim. Obsadzony w roli studenta Marian Czauski  zaś służył w II Brygadzie Legionów Polskich.

W roku 1934, z okazji dwudziestolecia wymarszu Pierwszej Kadrowej z krakowskich Oleandrów, film został udźwiękowiony. Oprawą muzyczną zajął się kompozytor Tadeusz Górzyński. Ulepszona wersja ponownie weszła na ekrany. Wyświetlana była również w lubelskim kinie „Rialto”, o czym informował afisz szczegółowo wymieniający biorące udział w produkcji jednostki wojskowe.

W stulecie niepodległości Polski, w 2018 roku, powstała kolejna wersja filmu, zrekonstruowana na podstawie zachowanych niekompletnych polskich oraz amerykańskich kopii.