Dzbanek do kawy

Manufakturę wiedeńską założył w 1718 roku obrotny przedsiębiorca Claudius du Paquier. Sukces komercyjny porcelany miśnieńskiej skłonił go do podjęcia starań o uzyskanie receptury masy porcelanowej. Jego działania nazwalibyśmy dziś szpiegostwem przemysłowym połączonym z korupcją. Nie żałował bowiem pieniędzy na kosztowne „prezenty” dla fachowców z Miśni, i tak zdobył przepis na produkcję porcelany. W trosce o wysokie zyski i obawiając się konkurencji, wyjednał u cesarza Karola VI przywilej dający mu wyłączne prawo wyrobu porcelany na terenie monarchii austriackiej przez dwadzieścia pięć lat. Pomimo tej zapobiegliwości popadł z czasem w tarapaty finansowe i w 1744 roku sprzedał fabrykę wraz z długami cesarzowej Marii Teresie. Tak rozpoczął się okres pomyślności zakładu, którego produkty osiągnęły wysoki poziom artystyczny dzięki współpracy z profesorami wiedeńskiej akademii sztuk pięknych.

Dzbanek do kawy wykonany w 1800 roku nosi cechy odpowiadające stylistyce dominującego wówczas klasycyzmu. Daleko posunięta geometryzacja zdaje się jednak wyprzedzać swój czas, bo naczynia o formach prostych brył geometrycznych – cylindra i stożka – upowszechnią się dopiero w XX wieku. Surowość geometrii równoważą plastyczne ornamenty nóżek, ucha i uchwytu pokrywki. Gładka powierzchnia korpusu ułatwiła zadanie malarzowi, który wykonał na nim dwie kompozycje o treści alegorycznej. Jedna przedstawia wzlatującego orła z napisem „La superiorité” (wyższość, przewaga). Druga, opatrzona napisem „La raison” (rozum, rozsądek), przedstawia lwa, którego trzyma na sznurku lecący nad nim amorek. Sens tego oczywisty: kiedy górę biorą uczucia, rozum traci całą swoją moc. Malarz posłużył się wyłącznie czernią, która w połączeniu ze złoconymi ornamentami tworzy elegancką dekorację harmonijnie współgrającą z surowym kształtem naczynia.

Barbara Czajkowska