Bogurodzica Panagia

Ikona Bogurodzica Panagia Krzew Gorejący w istocie obrazuje zapowiadane w Starym Testamencie Wcielenie Chrystusa za pośrednictwem Bogurodzicy. Płonący a nie spalający się krzew, który zobaczył Mojżesz na górze Horeb (WJ 3,1-5) czyli Synaj, był uważany za symbol Bogurodzicy i tajemnicy Wcielenia, gdy Dziewica poczęła z Ducha Świętego Syna Bożego stając się Bramą Nieba i Tronem dla Zbawiciela. W malarstwie ikonowym dla zobrazowania Wcielenia Jezusa posłużono się znanym w chrześcijaństwie wariantem Bogurodzicy Oranty, na łonie której umieszczono w medalionie wizerunek młodzieńczego Chrystusa Emanuela, patrz S.12825MŁ. Wizerunek stał się przejrzystą, klarowną i uniwersalno-symboliczną prezentacją tajemnicy Wcielenia. Na Rusi wstawiennictwu takiej ikony przypisano szczególną opiekę w obronie oblężonego w 1170 r. Nowgorodu, gdy w czasie procesji wokół murów miasta strzała trafiła obraz powodując, że z oczu Bogurodzicy pociekły łzy. Ten fakt przeraził wrogów, a zamieszanie w konsekwencji zmusiło oblegających do ucieczki. Ikonę nazwano Znak lub Znamienie w nawiązaniu do słów Proroka Izajasza „Pan sam da nam znak: oto Panna pocznie i porodzi Syna, i nazwie go imieniem Emmanuel.” (Iz 7, 14). Z czasem wizerunek zaczęto także nazywać Panagia. W wizerunkach Krzewu Gorejącego pojawia się postać adorującego Mojżesza. Na prezentowanej ikonie z XIX w. klęczą dwie postacie, jedną z nich jest Mojżesz, a drugą jego starszy brat Aaron, obdarzony darem wymowy stał się pomocnikiem Proroka podczas wyjścia z Egiptu (WJ 4, 14-16). Kompozycja tej ikony zalicza się do starszego wariantu ikonograficznego, rzadziej spotykanego od XVI w., kiedy to rozwinęła się złożona alegoryczno-symboliczna interpretacja malarska Krzewu Gorejącego, co opisano pod S.12769MŁ, S.12815MŁ, S.12862MŁ.
Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967