Janowiec nad Wisłą

Adam Malinowski był cenionym dekoratorem scen, kierował pracowniami Warszawskich Teatrów Rządowych. Uprawiał też malarstwo sztalugowe. Tworzył wybitne dzieła pejzażowe, wyróżniające się kunsztem artystycznym i biegłością warsztatową. Główną wartość pejzaży Malinowskiego stanowiła umiejętność uchwycenia charakterystycznego wyrazu polskiej natury. Jedyną ich wadę upatrywano w przykładaniu przez autora nadmiernej wagi do szczegółów. Zespół ulubionych motywów obejmował plenery wiejskie, studia leśnego krajobrazu, widoki młynów, malowniczych ruin.

Obraz Janowiec nad Wisłą ukazuje niewielką miejscowość położoną w dorzeczu Wisły, w sąsiedztwie Kazimierza Dolnego i Puław. To miejsce jest jednym z najważniejszych zabytków Lubelszczyzny. Zamek w Janowcu ma przeszło pięciusetletnią historię. Dzieje tej imponującej w swoim czasie siedziby, urządzonej według najlepszych wzorów europejskich, były związane z czołowymi rodami magnackimi Rzeczypospolitej: Firlejami, Tarłami, Lubomirskimi. Przy jej wznoszeniu działali wybitni architekci: Santi Gucci i Tylman z Gameren. Odbywały się tu ważne narady, spotkania z udziałem Zygmunta Starego i Bony Sforzy, Zygmunta III Wazy. Częstym gościem był Jan Kochanowski. Po połowie XVIII wieku zamek stracił na znaczeniu, a w XIX stuleciu zamienił się w ruinę.

Malarz przedstawił pejzaż z dużego oddalenia, widziany z drugiego brzegu rzeki. Zastosował nietypowy dla siebie, choć spotykany w malarstwie pejzażowym od XVIII wieku, zabieg – nadał malowidłu kształt owalu poprzez namalowanie „ramy” na prostokątnym polu płótna. Wywołuje to wrażenie obserwacji krajobrazu przez jakieś wewnętrzne okienko.

Pierwszy plan zajmuje tafla wartko płynącej wody, ocieniona wysokimi drzewami, pod którymi skrył się drewniany mostek. Dalszą przestrzeń, dochodzącą do granicy osady, zajmuje rozległa łąka. Łagodnie przechodzi w zbocza góry, aż do szczytu stykającego się z niebem. Szczyt wieńczy masywna budowla – zamek z wysokimi murami, bastionami i wieżami. U stóp wzgórza, w dolinie widnieją zabudowania wiejskie: niewielki gotycko-renesansowy kościółek z czerwonym dachem i podobne do siebie małe domki. Tu i ówdzie – w pobliżu mostu, studziennego żurawia, przechylonej figury krzyża, majaczą sylwetki ludzi.

Bożena Kasperowicz