Portret Marty Eliasberg - siostry Heleny Syrkusowej

Roman Kramsztyk, malarz polski żydowskiego pochodzenia, urodził się 18 sierpnia 1885 roku w Warszawie, zginął 6 sierpnia 1942 roku w getcie warszawskim. Jest uznawany za reprezentanta nurtu nowego klasycyzmu. Uczył się pod kierunkiem Józefa Mehoffera, studiował też w monachijskiej Akademii Sztuk Pięknych. Przebywał także w Paryżu. Inspirował się między innymi malarstwem Paula Cézanne’a.

W roku 1933 Kramsztyk powiedział: „Przeżywamy właśnie znamienny zwrot w malarstwie, którego zainteresowania kierują się ku sztuce klasycznej. Nie znaczy to, aby szły w kierunku akademizmu: idą w kierunku prawdziwej i dobrej sztuki klasycznej. Odradza się portret, tak fatalnie zaniedbany w ciągu lat ostatnich, zwraca się baczną uwagę na rysunek, koloryt się tonuje i pogłębia; plama barwna, jako wartość tylko dekoracyjna – znika”.

W centrum zainteresowań tego artysty był człowiek. Portrety zdominowały jego malarstwo, choć wśród interesujących go gatunków malarskich można wymienić również pejzaż i martwe natury. W swoich rysunkach pastelami i sangwiną inspirował się studiami fizjonomicznymi Leonarda da Vinci. Jego portrety (Vanitas, Szachista, Poeta, Filozof, Aktorka) czasami przybierały postać alegorii, operowały symbolem, przez co posiadały wyraz uniwersalny.

„W portrecie – mówił artysta w wywiadzie dla »Kuriera Czerwonego« – chodzi mi przede wszystkim o ujawnienie, o wydobycie treści malarskiej tkwiącej w modelu. Stąd pochodzi fakt, że  portrety moje nie są  właściwie tak zwanymi podobiznami, gdyż postać czy głowa ludzka jest w nich tylko organiczną treścią pewnej kompozycyjnej całości ściśle podległej ogólnym rządzącym nią prawom”.

Rysunki Kramsztyka charakteryzuje skłonność do idealizacji oraz delikatny światłocień. Portrety z lat 30. XX wieku cechują się powabem i wdziękiem, słabną natomiast wartości psychologiczne mające oddać wnętrze portretowanego.

Klara Sadkowska