Talerz z portretem Jana III

Majolika z Nieborowa to niezwykle efektowna ceramika pochodząca z lat 80. XIX wieku, przypominająca dawne naczynia włoskie oraz francuskie. Była inspirowana kompozycjami znanych dzieł sztuki lub autorską koncepcją autorów malatury. Żywa i wyrazista dekoracja barwna sięga po wizerunki bohaterów znanych z historii Polski, ale i motywy fantastyczne, roślinne, groteskowe i stylizowane oraz malownicze pejzaże. W wyrobach wykonywanych w polskich wytwórniach formy dekoracyjne charakteryzują się niezwykłą różnorodnością. Naczynia te mają cechy eklektyczne, lecz zyskują świeżość koncepcji dzięki ręcznie wykonanej malaturze, a każde naczynie to niepowtarzalny egzemplarz.

Portret Jana III Sobieskiego na talerzu nieborowskim jest utrzymany w tonacji niebieskiej, malowany kobaltem, a jego kompozycja nawiązuje do przedstawienia króla w obrazie H. Gascara z 1691 roku (obecnie w kolekcji wawelskiej), spopularyzowanego przez liczne grafiki. Kompozycja malatury jest stonowana, zarówno szkicowy charakter portretu, jak i staranny sposób malowania bordiury – kołnierza – nadają niedużemu przedstawieniu władcy szlachetności, wręcz monumentalności.

Majolikę nieborowską zaliczamy do najciekawszych i najcenniejszych przykładów ilustrujących tendencje historyzujące, obecne w XIX-wiecznej ceramice europejskiej. Odwoływanie się do przeszłości w kulturze tego czasu w przypadku sztuki polskiej miało zabarwienie patriotyczne, co również było istotne dla pomysłodawców i dekoratorów majoliki nieborowskiej.

Magdalena Norkowska