Bogurodzica Radość Strapionych

Ikona Bogurodzicy Radość Strapionych należała w Rosji do jednego z najpopularniejszych wizerunków odlewanych w metalu, patrz S.12800MŁ, S.12806MŁ, S.12863MŁ. Temat, zaczerpnięty ze śpiewu liturgicznego ”Radości wszystkich strapionych i Orędowniczko pokrzywdzonych…”, pojawił się w moskiewskiej plastyce obrazowej w drugiej połowie XVII w., patrz S.12772MŁ. Był to okres ostrych starć pomiędzy zwolennikami odnowy liturgii i aktualizacji obrzędów zgodnie z obowiązującym wówczas kanonem greckim, a zwolennikami staroruskich tradycji przeciwnych jakimkolwiek zmianom, które postrzegano jako herezję. Obrońców dawnych tradycji zaczęto nazywać starowiercami lub staroobrzędowcami, a w kręgach oficjalnej zreformowanej cerkwi nazywano ich raskolnikami od rosyjskiego słowa „raskoł” oznaczającego rozłam. Uciekając przed prześladowaniami starowiercy przesiedlali się na trudno dostępne tereny i tworzyli zamknięte enklawy. Jedna z nich powstała w ostatnich latach XVII w. nad rzeką Guślicą około 100 kilometrów na południowy wschód od Moskwy. Region zwany Guślicami zamieszkiwała wspólnota popowców uznających stan duchowny i korzystających z jego posługi. W XIX w. Guślice zasłynęły z wyrobów metalowych kupowanych zarówno przez własnych wyznawców, jak i wiernych należących do oficjalnej cerkwi moskiewskiej. Z czasem małe wytwórnie zaczęły naśladować guślickie odlewy nie dorównując pierwowzorom pod względem jakości. Jednym z charakterystycznych elementów, zastosowanych w metaloplastyce guślickiej i wyrobach ją naśladujących, było charakterystyczne zwieńczenie na ikonach i krzyżach w postaci uskrzydlonych główek cherubinów, co widać na prezentowanej ikonie Bogurodzicy Radość Strapionych.
Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967