Stefan Batory - przywrócenie Inflant i Połocka

Druga połowa XVI wieku to czas, kiedy na terenie Rzeczypospolitej do głosu dochodzą rodzimi medalierzy. Są to najczęściej twórcy anonimowi. Wiele wskazuje na to, że byli związani z mennicami działającymi na terenie Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Cechą szczególną tego okresu, oprócz coraz częściej pojawiających się motywów wczesnobarokowych, jest wybijanie medali, w przeciwieństwie do wcześniej stosowanej techniki odlewniczej. Było to możliwe głównie dzięki postępowi w dziedzinie mennictwa i wprowadzaniu coraz doskonalszych maszyn. Nie bez znaczenia była także chęć naśladowania wzorców płynących z zachodniej Europy. Co prawda mincerze tego czasu byli głównie rzemieślnikami, jednak wielu z nich miało zacięcie artystyczne, które starali się spożytkować w medalierstwie. Szczególne znaczenie zdobyła sobie w tym względzie bardzo prężnie działająca mennica wileńska. Za panowania Stefana Batorego Wilno w pewnym sensie przejęło funkcje stołecznego Krakowa. Wynikało to z zaangażowania króla w wojnę z Moskwą, a następnie porządkowania sytuacji na terenie przyłączonych do Rzeczypospolitej Inflant. Z tego też względu król dużo czasu spędzał w stolicy Wielkiego Księstwa Litewskiego, co sprzyjało rozwojowi miasta – również ożywieniu artystycznemu. Z postacią Stefana Batorego związane są co najmniej dwa medale, które da się powiązać z mennicą litewską w Wilnie. Jeden z nich to prezentowany owalny medal, który został wybity z okazji zwycięskiej kampanii moskiewskiej z lat 1577–1582. W wyniku postanowień rozejmu podpisanego w Jamie Zapolskim do Rzeczypospolitej zostały przyłączone Inflanty i Połock. Informuje o tym napis na rewersie medalu, poświadczający ponadto, że medal został wybity w roku 1582. Na awersie zwraca natomiast uwagę bardzo staranne i realistyczne oddanie rysów twarzy władcy.

Medal ten – podobnie jak wiele innych polskich medali historycznych – był chętnie powielany, szczególnie w XIX wieku. Stąd współcześnie najczęściej możemy zetknąć się z takimi właśnie kopiami. Wykonywano je techniką odlewniczą, przy czym uzyskane w ten sposób egzemplarze odbiegają nieraz nieco od oryginału czy to wymiarami, czy dokładnością wyobrażenia. Prezentowany medal jest taką kopią wykonaną w mosiądzu w nieznanym bliżej czasie.

Leszek Poniewozik