Orzełek 1 Dywizji Piechoty im. Generała Tadeusza Kościuszki

Projektantką orła wojskowego wz. 43 była pisarka i publicystka, Janina Broniewska (1904–1981), która wzór odznaki oparła o przedstawienie znajdujące się na sarkofagu Władysława Hermana i Bolesława Krzywoustego z płockiej katedry. Była to przypinka do oznakowania przede wszystkim czapek wojskowych używanych do 1944 roku przez ludowe Wojsko Polskie. Pierwszą jednostką, w której ją wprowadzono była 1 Polska Dywizja Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, stanowiącą związek taktyczny piechoty walczący przy boku Armii Czerwonej. Broniewska jako Instruktor Wydziału Wojskowego Związku Patriotów Polskich związana była z formowaniem wojska ludowego a z 1 Dywizją Piechoty w szczególności, ze względu na swoją pracę korespondenta wojennego w rejonie ich walk.

Metalowy orzeł, pozbawiony atrybutów pojawiających się na przedwojennych odznakach tego rodzaju, czyli korony i tarczy amazonek, nie cieszył się zbytnią popularnością wśród zwykłych żołnierzy, którzy nazywali go potocznie „kuricą”, „kurą”  lub „wroną”. Często też, mając ku temu okazję, wymieniali go na przedwojenne wzory odznak wojskowych.

Prezentowany egzemplarz pochodzi z czapki Stanisława Stefańskiego (1901–1965), żołnierza 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki. W zbiorach Centrum Dialogu Przełomy znajdują się jeszcze inne pamiątki przekazane przez Jacka Stefańskiego, syna Stanisława: skórzany pas i skórzany portfel – wszystkie te przedmioty Stanisław Stefański miał przy sobie walcząc z wojskami Wermachtu w bitwie pod Lenino (12-13 października 1943), która była chrztem bojowym polskich jednostek podległych armii Związku Radzieckiego. 

Agnieszka Kuchcińska-Kurcz