Władysław IV Waza

Medalierstwo polskie, podobnie jak inne dziedziny sztuki, podlegało wpływom zewnętrznym, a jednocześnie reprezentowało cechy charakterystyczne dla poszczególnych epok stylistycznych. Pierwsze medale związane z Polską pojawiły się w okresie renesansu. Wraz ze wzrostem zainteresowania sztuką medalierską przybywało również twórców. Wielu z nich pochodziło zza granicy i wprowadzało do polskich medali elementy początkowo manierystyczne, a następnie barokowe. Jednym z pierwszych reprezentantów rozwiniętego baroku był Sebastian Dadler. Urodził się w Strasburgu, na złotnika kształcił się w Augsburgu. W 1621 roku znalazł zatrudnienie na dworze saskim w Dreźnie, gdzie zainteresował się medalierstwem. Na początku 1634 roku przybył do Gdańska, z którym związał się do roku 1647. Okres gdański zaowocował wieloma pracami medalierskimi, często wykonywanymi na zlecenie polskiego dworu królewskiego. Co znamienne, także po opuszczeniu tego miasta Dadler nie zerwał kontaktów z Polską, czego przykładem jest medal wybity z okazji oswobodzenia Kijowa w 1651 roku, kiedy od trzech lat mieszkał na stałe w Hamburgu. Działając na zlecenie dworu królewskiego w Polsce, medalier dokumentował najczęściej ważne wydarzenia historyczne, jak zaślubiny Władysława IV z Cecylią Renatą, a po jej śmierci z Ludwiką Marią Gonzagą czy zwycięstwa oręża polskiego. Taki właśnie charakter ma prezentowany obiekt. Jest to późny miedziany odlew przedstawiający wyłącznie awers medalu z 1636 roku. Oryginalne dzieło, wybijane w złocie lub srebrze, poświęcone było zwycięstwu wojsk polskich i litewskich nad Rosjanami podczas oblężenia Smoleńska w latach 1633–1634 oraz dokonaniom Władysława IV. Wiktorię smoleńską ukazano na awersie w postaci sceny hołdu składanego królowi oraz hetmanom Marcinowi Kazanowskiemu i Krzysztofowi Radziwiłłowi przez pokonanych dowódców rosyjskich. Nieujęty w prezentowanym odlewie rewers przedstawiał z kolei scenę przyjęcia posłów tureckich i szwedzkich, co symbolizowało odnowienie traktatu pokojowego z Turcją (19 sierpnia 1635 roku) oraz rozejmu ze Szwecją w Sztumskiej Wsi (12 września 1635 roku). Niezwykle wymowny był napis umieszczony w otoku rewersu, który odnosił się także do sceny przedstawionej na awersie. Sławił on Władysława IV słowami: „I w wojnie, i w pokoju godny czci”.

Leszek Poniewozik