Medal nagrodowy - Diligentiae

Ustanowionym przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego w 1766 lub 1767 roku medalem „Diligentiae” („Pilności”) początkowo byli nagradzani wyróżniający się kadeci Szkoły Rycerskiej, a od 1784 roku także prymusi innych szkół publicznych w Rzeczypospolitej.

Awers medalu zdobi ukoronowany monogram królewski w wieńcu laurowym – symbol nagrody za zwycięstwo w walce, jak również osiągnięć w innych dziedzinach życia. Na rewersie jest natomiast umieszczony poziomy napis „DILIGENTIAE” otoczony wieńcem dębowym, symbolizującym siłę i odwagę obdarowanego. Medale były wybijane w Mennicy Warszawskiej, w srebrze i w złocie, ich autorstwo przypisuje się nadwornemu medalierowi polskiego monarchy Janowi Filipowi Holzhaeusserowi (1741–1792). Podobno życzeniem króla było wykonanie na medalach otworów pod koroną w celu nawleczenia ich na wstążki. Interesujące jest także to, że taki sam motyw monogramu królewskiego pod koroną w wieńcu spotykamy na innych medalach nagrodowych Stanisława Augusta Poniatowskiego, którymi wyróżniani byli najlepsi jeźdźcy spośród królewskich paziów – „Equiti Dextero”, oraz zasłużeniu artyści – „Solerti”. Wśród nich znane są odmiany stempla z owocami w wieńcu laurowym, a także bez owoców – czego przykładem jest omawiany egzemplarz. Stemple awersu i rewersu medalu „Diligentiae” władze carskie zabrały wraz z innymi do Petersburga w 1868 roku po likwidacji Mennicy Warszawskiej; był to przejaw represji po powstaniu styczniowym. Zostały zwrócone odrodzonej Polsce przez Związek Radziecki po pokoju ryskim (18 marca 1921 roku) w 1924 roku. Uważa się, że w czasach stanisławowskich w Mennicy Warszawskiej medal wybijano w srebrze i złocie. Natomiast egzemplarze brązowe powstały najprawdopodobniej w XIX wieku, jako odpowiedź na zapotrzebowanie kolekcjonerskie. Nasz srebrny medal pozłocony został być może później. Muzeum podarował go w 2. połowie lat 50. XX wieku doktor inżynier Tadeusz Kałkowski, autor napisanej piękną polszczyzną monografii Tysiąc lat monety polskiej.

Tomasz Markiewicz