Widok na Oranżerię

Pocztówka wydana ok. 1920 r., nakładem łańcuckiego przedsiębiorcy i społecznika Władysława Bałucińskiego. Przedstawia klasycystyczny budynek zamkowej Oranżerii, wzniesiony w latach 1799-1802 według projektu Christiana Piotra Aignera i ozdobiony sztukaterią przez Fryderyka Baumana. Zdjęcie wykonane od strony południowej, z widokiem na ciągnący się wzdłuż obiektu Ogród Różany utworzony w trakcie prac prowadzonych za czasów III ordynata hr. Romana Potockiego i jego żony Elżbiety w l. 1889-1912. Pierwsze wzmianki o Oranżerii, a dokładnie informacje dotyczące planów jej budowy, pochodzą z prywatnej korespondencji ówczesnej właścicielki majątku księżnej Izabelli z Czartoryskich Lubomirskiej z zięciem Stanisławem Kostką Potockim. Projekt graficzny Oranżerii sygnowany przez Aignera, najprawdopodobniej powstał na przełomie 1798/1799 r. Jej budowa była jednym z elementów szeroko zakrojonej akcji przekształcania założenia obronnego w rezydencję pałacową otoczoną nowozakładanymi ogrodami. Architektonicznie budynek odbiega nieco od wybranego przez Lubomirską projektu (w projekcie brak portyku od strony zachodniej, występują rozbieżności w zakomponowaniu fasady północnej i południowej, a także różnice w kształcie okien). Musiała zatem nastąpić zmiana koncepcji zatwierdzonego już projektu, dokonana zapewne w trakcie budowy. Elementem wyróżniającym łańcucką Oranżerię jest występowanie w budynku dwóch porządków: jońskiego (portyk) i korynckiego (pilastry). Zgodnie ze swym przeznaczeniem obiekt służył do hodowli egzotycznych roślin. Właściwe pomieszczenie oranżeryjne zajmowało parter o wysokości dwu kondygnacji, z wejściem na osi obu fasad oraz sienie i magazyny z wejściami w osiach bocznych fasady północnej. Z sieni wschodniej części budynku wiodły schody na piętro o połowę niższe od parteru. W pomieszczeniach na piętrze znajdowały się cztery pokoje i garderoby. Podczas rozbudowy zamku na przełomie XIX i XX w. Oranżeria połączona została od wschodu arkadowym przejściem z pierwszym piętrem zamku. Do tego czasu przeprowadzono w niej kilka remontów.

Joanna Kluz