Krzyż z półksiężycem, pleciony

W skali kraju unikalny jest odcinek drogi krajowej biegnącej pomiędzy Janowem Lubelskim a Frampolem, gdzie na długości 18 km stoi ponad sześćdziesiąt krzyży i kapliczek z rzeźbami świętych: Franciszka, Tekli, Macieja, Jana Nepomucena (patrz: E/16816/ML), oraz Chrystusa frasobliwego (patrz: E/357/ML, E/358/ML). Prawie wszystkie znajdują się po jednej stronie trasy, a ich obecność tłumaczy się fundacją pielgrzymów zmierzających z okolic Frampola do janowskiego sanktuarium maryjnego. Przydrożne drewniane krzyże prezentują różne formy. Postawione zostały między innymi krzyże łacińskie, morowe, w intencji obrony przed epidemiami, zwane karawakami (patrz: E/6390/ML), oraz tak zwane krzemieńskie, charakterystyczne dla tej okolicy. Te ostanie nazwę przyjęły od miejscowości Krzemień, z którą był związany ich autor, kowal Jan Paryś (1871–1950).

Syn Walentego i Rozalii z Jargiłów rzemiosła nauczył się podczas pobytu w carskiej armii (1892–1898), w okolicach Lwowa, gdzie przez cztery lata był starszym kuźniczym, chociaż już przed wojskiem zaznajamiał się z tajnikami zawodu. Oryginalne, niespotykane w innych regionach Polski żelazne krzyże ażurowe wykonywał między 1898/1899 a 1947 rokiem. Były one umieszczane na szczytach drewnianych. Główną konstrukcję tworzyła rozcięta i rozklepana w owalne i czworoboczne ażury sztabka żelaza, do której metodą zgrzewania dołączano boczne ramiona. Do wszystkich czterech końców krzyża także przymocowano ażurowe oczka, przez co uzyskiwany był efekt tak zwanej plecionki. Dodatkową ozdobę mógł stanowić kogut na czubku, często ruchomy (patrz: E/379/ML, E/16369/ML), lub półksiężyc u podstawy (patrz: E/8115/ML).

Krzyże różniły się nieznacznie – obecnością oraz wielkością półksiężyca lub kształtem koguta i ilością piór w ogonie. Zostały rozlokowane niemal na całym terenie powiatu, z przewagą wschodniej i centralnej części. Szybko też znalazły mniej lub bardziej udanych naśladowców. W wyniku badań terenowych stwierdzono siedemdziesiąt jeden krzyży ażurowych, w całości albo częściowo zrekonstruowanych, w tym czterdzieści siedem autorstwa kowala krzemieńskiego.