Chateau et ville de Janowiec

Karta z nastrojowym pejzażem pochodzi z wydanego w Paryżu w 1858 roku albumu litograficznego Album des vues de l’Institut Alexandra du jardin et des environs de Novo Alexandra (Pulawy). Autorką dwudziestu czterech rysunkowych i akwarelowych pierwowzorów była Barbara Czernof – nauczycielka rysunku w Aleksandryjskim Instytucie Wychowania Panien. Carski zakład edukacyjno-wychowawczy funkcjonował w zajętym po 1831 roku przez Rosjan puławskim majątku Czartoryskich, nazywanym Nową Aleksandrią. W latach 50. XIX wieku artystka wykonała wiele prac ukazujących zakątki dawnej siedziby i widoki okolicznych miejscowości: Parchatki, Kazimierza, Janowca. Wydawnictwo paryskie stanowi jedyną zachowaną próbkę twórczości Czernof, świadczącą o jej dużym talencie i umiejętnościach.

Litografia przedstawia pejzaż z okolic Janowca. Niewielka osada z ogromnym zamkiem, położona w dorzeczu Wisły naprzeciwko Kazimierza Dolnego, niedaleko Puław, od dawna przyciągała turystów poszukujących pięknych miejsc z ciekawą historią. Zamek wzniesiono na początku XVI wieku w formie potężnej fortyfikacji obronnej. W kolejnych etapach budowy uczestniczyli wybitni architekci – Santi Gucci i Tylman z Gameren. Dzieje tej imponującej w swoim czasie siedziby, urządzonej według najlepszych wzorów europejskich, były związane z czołowymi rodami magnackimi Rzeczypospolitej: Firlejami, Tarłami, Lubomirskimi. Odbywały się tu narady z udziałem Zygmunta Starego i Bony Sforzy, Zygmunta III Wazy. Częstym gościem bywał osiadły w pobliskim Czarnolesie Jan Kochanowski. Po połowie XVIII wieku zamek stracił na znaczeniu, a w XIX stuleciu zamienił się w ruinę.

Masywna budowla na skarpie wiślanej z wioską u podnóża została ukazana z odległej perspektywy, z położonego niżej dalszego brzegu rzeki. Pierwszy plan zajmuje szeroki pas wody, na której unosi się łódź z żaglami przewożąca turystów. Dalszą przestrzeń, sięgającą granicy osady, zajmuje rozległa łąka, z maleńkimi figurkami piechurów i ludzi jadących na wozie ciągniętym przez konie. Łąka łagodnym zboczem dochodzi do szczytu wzgórza. Prosta bryła zamku, urozmaicona pionową linią wysokich bastionów, wyraźnie rysuje się na tle nieba pokrytego delikatnymi obłokami. W dolinie widnieją zabudowania wiejskie tonące w bujnej zieleni: niewielki gotycko-renesansowy kościółek i podobne do siebie małe domki.