Józef Potocki nad Setitem

Stefan Norblin, Józef Potocki na polowaniu nad Setitem. sygn., „S. Norblin”

Ostatni, już pośmiertny portret hr. Józefa Potockiego z Antonin (1862-1922), należy do historycznych zbiorów zamku w Łańcucie. Alfred Antoni Potocki, ostatni ordynat zamówił portret swego stryja już po jego śmierci u bardzo modnego wówczas warszawskiego malarza Stefana Norblina. Przedstawia on epizod z ostatniego safari hrabiego jakie odbył wraz z synami Romanem i Józefem w lutym i w marcu 1921 roku w Sudanie. Punktem wyjścia w powstaniu akwareli była fotografia zamieszczona we wspomnieniach Józefa Potockiego Nad Setitem. Kartki z wyprawy myśliwskiej, Gebethner i Wolff, Kraków, 1922 ukazująca hrabiego nad brzegiem rzeki, wraz ze stojącymi po jego bokach krajowcami i trzecim dosiadającym osła z przewieszoną przez jego grzbiet upolowaną hieną. Na drugim planie po prawej widnieje rosochaty krzew. Na szkicu ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie, prawdopodobnie jednym z kilku, Norblin zrezygnował ze stojącego z lewej strony krajowca, trzymającego upolowane ptaki tak, że Józef Potocki ukazany jest na nim jako pierwszy z lewej mając po drugiej stronie krajowca, który stoi przodem z trzymaną w lewej ręce i opartą na lewym ramieniu strzelbą, zaś drugi tak jak na fotografii dosiada osła objuczonego zwierzyną. Ostatecznie, malarz umieścił hrabiego i krajowców na wyniesionej skarpie – jakiej na fotografii nie ma. Obaj maja obnażone torsy - na fotografii byli ubrani. Ten zabieg, zapewne zamierzony, przydał kompozycji nie tylko malowniczości, ale wprowadził nastrój dzikiej, zgoła pierwotnej Afryki. Pierwszy po prawej ukazany jest tak samo jak na szkicu ze strzelbą, zaś drugi , po lewej, widoczny ¾ od tyłu, schodzi ze skarpy niosąc w lewej ręce upolowane dwa ptaki. Na fotografii stał on przodem ptaki mając po kilka w obu rękach. Malarz zrezygnował ostatecznie także z przedstawienia trzeciego krajowca, dosiadającego osła, który już nie objuczony i bez jeźdźca przesunięty został na dalszy plan. W tle widać błękitne wody Setitu i drugi brzeg rzeki. Norblin ukazał hrabiego nieznacznie obróconego w bok - tak jak na studyjnej także zamieszczonej w Nad Setitem fotografii. Tak właśnie narysował sylwetkę myśliwego na szkicu z twarzą lekko uniesioną i 3/4 w lewo, podpartego laską, z lewą ręką za pasem, ubranego w koszulę, spodnie w typie jodpoors i korkowy hełm. Na akwareli upozowany jest tak samo, tyle że dodane ma, odwzorowane ze studyjnej fotografii, dwa myśliwskie atrybuty - zawieszoną na szyi lornetkę i przewieszoną poziomo za plecami fuzję. Ma też na sobie, co jest novum i stanowi już zapewne własny pomysł malarza, jasny pulower – jakiego nie widzimy na żadnej znanej fotografii z tego safari. 

Aldona Cholewianka-Kruszyńska