Czerwone fotele

Urodzony w Moskwie Marian Tomaszewski (1904–1968) rozpoczął naukę w rosyjskim gimnazjum, lecz po rewolucji październikowej przeniósł się z rodzicami do Polski. Matura w Państwowym Seminarium Nauczycielskim Męskim im. Juliusza Słowackiego w Lublinie (1926) umożliwiła przyszłemu malarzowi zatrudnienie w oświacie, z którą związał niemal całe życie zawodowe. Po uzyskaniu dyplomu na warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych uczył rysunku w stołecznych szkołach średnich.

W okresie okupacji hitlerowskiej wrócił do Lublina, gdzie otrzymał funkcję instruktora na kursach plastycznych Janiny Miłosiowej (1896–1983), a później w niemieckiej Szkole Malarsko-Rysunkowej. Równolegle do działalności pedagogicznej Tomaszewski brał udział w podziemnym życiu kulturalnym. Po wyzwoleniu miasta tworzył zręby instytucji z Tymczasowym Zarządem Związku Zawodowego Artystów Plastyków, którego został prezesem.

Doświadczenia lubelskie wpłynęły na powierzenie mu misji organizacji życia artystycznego w Szczecinie, gdzie dotarł we wrześniu 1945 r. W Wojewódzkim Wydziale Kultury i Sztuki pełnił funkcję referenta do spraw plastyki, w lokalnym oddziale ZZAP – wiceprezesa, zakładał Towarzystwo Krzewienia Kultury na Pomorzu Zachodnim i Wolne Studium Sztuk Plastycznych (od 1947 r. Szkoła Sztuk Plastycznych, a od 1948 – Państwowe Ognisko Kultury Plastycznej), którego został kierownikiem.

Wspomnienia wojenne i pionierskie zaangażowanie stały się głównym tematem jego dzieł, w tym projektów druków akcydensowych, tkanin, ilustracji i efemerycznych dekoracji miejskich. Do wczesnych koncepcji w stylistyce Fernanda Légera (1881–1955), kiełkujących już w okresie lubelskim, należy praca Czerwone fotele (1948). Kolor mebli podkreślony tytułem dzieła może być aluzją do przemian ustrojowych w państwie - umacniania się komunizmu i powstania PZPR w końcu 1948 r. Ze wspomnień świadków epoki wiadomo, że w obszernym mieszkaniu Tomaszewskiego koncentrowało się życie koleżeńskie szczecińskich plastyków; tam też debatowano nad wprowadzaną oficjalnie metodą realizmu socjalistycznego. Mimo powrotu artysty do Warszawy w 1951 r., kontakty towarzyskie i zawodowe łączyły artystę z Pomorzem Zachodnim do końca życia.

Szymon Piotr Kubiak