Krążek

W 1951 roku w miejscowości Stok, w powiecie puławskim, podczas prowadzenia prac polowych, właściciel pola zauważył, iż podczas orki wydobył na powierzchnię liczne kamienie oraz kości ludzkie. Po wezwaniu archeologów okazało się, że przypadkowo odkrył konstrukcję grobową. Badacze przystąpili jak najszybciej do eksploracji obiektu, dzięki czemu na światło dzienne wydobyto opisywany przez nas zabytek.

Jest to niewielkich rozmiarów krążek gliniany, zdobiony na powierzchni wzorem odciśniętym prostokątnym stempelkiem. Linie tego ornamentu rozchodzą się promieniście od środka zabytku.

Zarówno ten, jak i inne artefakty odkryte w grobie, forma i sposób pochówku informują nas, iż grób został wykonany około 5 tysięcy lat temu przez przedstawicieli kultury amfor kulistych.

Pochówki w kulturze amfor kulistych są dość niecodzienne – często archeolodzy odkrywają mieszane pochówki ludzko-zwierzęce lub same pochówki zwierzęce. W naszym przypadku odkryto pierwszy typ. Był to pochówek dwukomorowy z obstawą z kamieni wapiennych – w jednej z komór złożono najprawdopodobniej dwóch osobników z wyposażeniem, w drugiej zaś w kilku skupiskach znaleziono kości zwierząt (bydła, świni, owcy-kozy oraz najprawdopodobniej konia).

Do końca nie wiadomo, do czego mógł służyć opisywany przez nas krążek gliniany. Podobne artefakty znajdujemy w innych grobach tej kultury, stanowić więc może jakiś przejaw odbywanych tysiące lat temu rytuałów grobowych, niestety dla nas już całkowicie nieuchwytnych. Świadczyć o tym może również wzór odbity w glinie, nasuwający skojarzenie ze słońcem, w kulturach pradziejowych bardzo często będącym przedmiotem wierzeń.