Wycinanka

Do ulubionych i najczęściej wycinanych z kolorowego papieru przedstawień należały drzewka kwiatowe, w których można się doszukać symbolu drzewa życia, osi łączącej ziemię z niebem. Obok nich częste były postaci kobiece symbolizujące pramatkę ziemię, tak zwane laleczki, oraz motyw koguta – według wierzeń zwierzęcia posiadającego moc płodności. Popularne były także formy abstrakcyjne wycinane w formie rozet czy kwadratów. O różnorodności form i wzorów decydowały zdolności wycinających oraz przestrzeń wiejskich izb, które miały być nimi ozdobione. Inspiracji szukano w sztuce danej okolicy, w motywach i kolorystyce używanych przy malowaniu skrzyń posagowych czy pisanek oraz w zdobnictwie stroju – tkactwie lub hafcie.

Kogut oraz inne ptactwo o dekoracyjnie rozbudowanych ogonach – kurki, gąski, przepiórki, gołębie, bociany, łabędzie – należały do jednych z ulubionych wzorów stosowanych przez Ignacego Dobrzyńskiego (1882–1960), wycinankarza z okolic Garbowa koło Puław. Początkowo wykonywał tradycyjne geometryczne wycinanki pasowe z elementami pawich oczek, rybich łusek, drzewek i serduszek, z czasem zaczął czerpać natchnienie z przyrody. Na papier przenosił rośliny o bajecznych kształtach, między innymi: stylizowane liście dębu, pietruszki, koniczyny, kasztana, gałązki liściaste lub iglaste, różne kwiaty i owoce, kłosy zbóż czy rozmaitość gatunków owadów i zwierząt: konie, jelenie, psy, zające, motyle, ważki, wiewiórki, kozy. Pojawiały się także postaci ludzkie. Całość tej finezyjnej papierowej koronki zamykał w kształcie koła, rozety, gwiazdy lub kwadratu, o średnicy nieprzekraczającej 35 cm. Artysta pozostawił też po sobie kilka większych wycinanek, mających nawet 70 cm.

Dobrzyński na bazie prostej lubelskiej wycinanki wykreował własny oryginalny styl, który stał się wzorem dla innych twórców: Lilii Soli z Puław, Marii Gleń z Krasnegostawu, Anny Słabczyńskiej z Lublina. Przez pięćdziesiąt lat stworzył setki niepowtarzalnych prac o przebogatym wzornictwie i kompozycji. Były one pokazywane na wielu wystawach w Polsce i za granicą. Trafiły do zbiorów muzealnych. Największą kolekcję, liczącą około siedmiuset prac, autorstwa jego oraz jego dzieci: syna Jana i córki Zofii, a także wnuczki Bogumiły, posiada Muzeum Narodowe w Lublinie.