Deesis

Termin Deesis, oznaczający z greckiego błaganie, prośbę, ukształtował się w oparciu o teksty liturgiczne, w których Kościół ucieka się do orędownictwa Bogurodzicy, Jana Chrzciciela, aniołów, apostołów, świętych. Od VI-VII w. znana jest na wschodzie obrazowa forma Deesis. Oprócz wariantu podstawowego (patrz S.12824MŁ) rozwinęła się Wielka Deesis, w której Chrystus tronujący w Mocach, z otwartą Ewangelią, występuje w otoczeniu Archaniołów, adorowany przez Bogurodzicę i Jana Chrzciciela, apostołów, proroków, męczenników, pustelników, mnichów, w układzie hierarchicznym. W formie odlewanych metalowych ikon przedstawienia Deesis upowszechnili prześladowani w Rosji staroobrzędowcy, którzy sprzeciwiali się wprowadzonej w połowie XVII w. reformie liturgicznej. W środowisku staroobrzędowców, a także wśród wiernych moskiewskiego prawosławia, wizerunki kilkuosobowej Deesis nazywano popularnie „siedmicą”, oznaczającą w istocie siedem dni tygodnia. W życiu chrześcijanina najważniejszym jest tydzień upamiętnienia Męki Pańskiej zwany Wielkim. Z każdym dniem tygodnia roku liturgicznego wiąże się wspomnienie świętego, świętych lub wydarzenia. W ciągu tygodnia każdy dzień służy upamiętnieniu: pierwszy – niedziela jest wspomnieniem Zmartwychwstania, poniedziałek – poświęcony Siłom Niebiańskim, wtorek – dzień Jana Chrzciciela, środa – Bogurodzicy, czwartek – Apostołów i św. Mikołaja Cudotwórcy, piątek – Ukrzyżowania Chrystusa, sobota – wszystkich świętych. Ikony Wielkiej Deesis, ze względu na występujące na nich postacie, utożsamiono z poszczególnymi dniami tygodnia oraz siódmym dniem, w którym Moce Niebiańskie w osobach Archaniołów Michała i Gabriela, z Bogurodzicą i Janem Chrzcicielem oraz innymi świętymi adorują Chrystusa. W prezentowanej ikonie oprócz już wymienionych występują Apostołowie Piotr i Paweł, Jan Ewangelista i Jan Złotousty, klęczą św. Mikołaj i Sergiusz z Radoneża oraz Zozym i Sawacjusz Sołowieccy. 

Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967