Daktylioteka mitologiczna

Daktylioteka mitologiczna

Daktylioteka to określenie powstałe z połączenia dwóch słów w języku greckim: daktylios - pierścień, kamień szlachetny; theke – szkatuła. Starożytne znaczenie daktylioteki odnosiło się do szkatuły z kosztownościami, aby później – w nowożytności, przyjąć się w kontekście opisu zbioru gemm. Gemmy, od rzymskiego słowa – gemma (kamień) były to szlachetne lub półszlachetne kamienie o kształcie owalnym lub okrągłym, dekorowane reliefem, tzn. rzeźbieniem na płaskim podłożu, z widocznym tłem. Rozróżniano dwa rodzaje reliefu, wklęsły lub wypukły i w zależności od tego, stosowano odmienną terminologię. Od XVIII wieku, czasów budowania oraz systematyzowania kolekcji artystycznych, w tym starożytności, daktylioteka stała się pojęciem definiującym zbiór wycisków gemm antycznych (lub ich późniejszych kopii). Wyciski, ze względu na niewielki rozmiar, umożliwiały zgromadzenie obszernej dokumentacji ikonograficznej sztuki antyku, w niewielkich, gabinetowych formach, zajmujących stosunkowo niewielką przestrzeń, a także – nieporównywalnie mniej kosztownych, niż oryginalne dzieła sztuki. Stanisław Kostka Potocki, autor pierwszego polskiego opracowania w zakresie historii sztuki, „O sztuce u dawnych, czyli Winckelmann Polski”, a także twórca wilanowskiego Muzeum, posiadał i posługiwał się w swoich badaniach kolekcją wycisków gemm antycznych. Prezentowana, wilanowska daktylioteka zebrana w oprawie o formie książki, została zakupiona do Muzeum jako uzupełnienie ekspozycji poświęconej XVIII wiecznemu kolekcjonerstwu. Zestaw składa się z czterech szufladek oprawionych w kartonowe pudełko, na którym widnieje napis: „Mythologische Dacthyliotec von Klausing”. Anton Ernst Klausing (1739–1803) był lipskim profesorem starożytności i filozofii, autorem wydanej w1781 r. przez Christiana Heinricha Rosta (1742–1798), lipskiego antykwariusza, daktylioteki mitologicznej, która miała „służyć właściwemu kształceniu wiedzy i smaku uczącej się młodzieży, oddającej się studiom humanistycznym i sztukom plastycznym”. (M. Zając, Daktylioteka mitologiczna, https://www.wilanow-palac.pl/daktylioteka_mitologiczna.html). W zespole wilanowskim odnajdujemy 117 oryginalnych, czerwonych wycisków, a ponadto wtórnie dołożone dwa, z zielonej masy oraz kameę z agatu oprawioną w złoto.

gemmy, gemmy antyczne, kolekcjonerstwo, Christian Heinrich Rost, Anton Ernst Klausing, Stanisław Kostka Potocki