Koszyczek

Założona przez hrabiego Jacka Małachowskiego Fabryka Porcelany w Ćmielowie jest jedną z najstarszych manufaktur w Polsce. I choć przez ponad dwa wieki istnienia przeszła wiele przeobrażeń organizacyjnych, do dziś stanowi rzadki przykład ciągłości produkcyjnej jednej fabryki, a tym samym może wciąż zachwycać swoimi wyrobami.

W Ćmielowie popularna stała się produkcja fajansowych garniturów stołowych oraz figurek, do których dekorowania zaczęto stosować technikę druku miedziorytniczego. Pochodzący z Archiwum Szczuczyńskiego z lat 1849–1850 i znajdujący się w zbiorach Biblioteki Książąt Czartoryskich w Krakowie zachowany rachunek pozwala nam określić nawet datę jej wprowadzenia. Ponadto liczba zachowanych ćmielowskich wyrobów fajansowych z dekoracją drukowaną świadczy o tym, że ich produkcja była niezwykle popularna.

W manufakturze wytwarzano naczynia, którym nadawano zdobienia inspirowane wzorami fajansów angielskich o przyjętym i popularnym wówczas jedno- oraz dwubarwnym układzie. Nie dziwi zatem fakt, iż zdobienia na półmiskach, talerzach, ażurowych koszyczkach czy dzbankach i sosjerkach odwoływały się do motywów roślinnych oraz sielankowych scenek rodzajowo-pejzażowych.

Pochodzący ze zbiorów Muzeum Narodowego w Lublinie okrągły koszyczek jest przykładem jednego z najpopularniejszych pod koniec XIX wieku ćmielowskiego wzoru. Wspomniane koszyczki o ażurowych kołnierzach były formowane z delikatnych wałeczków ułożonych ukośnie i zebranych potrójnym wałkiem tworzącym górną krawędź naczynia. Tego typu fajanse wykonywała prawdopodobnie nieznana z imienia Schildowa (żona „modelmajstra” Edwarda Schilda, zob. E. Kowecka, Zmiany w produkcji ceramiki na Kielecczyźnie w XIX wieku. (Upadek rzemiosła garncarskiego, tworzenie wytwórni przemysłowych), [w:] Z dziejów rzemiosła na Kielecczyźnie. Materiały z sesji 11–12 grudnia 1969, Kielce 1973, s. 140), pracująca w ćmielowskiej manufakturze. Ażurowe formy o gładkich dnach otrzymywały natomiast dekorację wykonaną w technice stalorytu w kolorze czarnym. Najpopularniejsze były wówczas scenki rodzajowe z rodzimym lub południowym pejzażem. Nie dziwi zatem pojawienie się w centralnej scenie motywów egzotycznych roślin i zwierząt w otoczeniu ludzi lub architektury.