Czarka czarnofirnisowana

Kyliks to w ceramice Starożytnej Grecji jeden z najpopularniejszych kształtów naczyń służących do picia wina. Składa się z niezbyt głębokiej, ale szerokiej czaszy z dwoma uchwytami (nazywanymi imadłami) umieszczonej na nóżce (lub samej stopce). Wilanowski egzemplarz wykonano z jasnoczerwonej gliny, jej kolor skrywa jednak na większości powierzchni czarny firnis (zwany także pokostem). Jego forma i zdobienie są bardzo proste – jedyną dekorację stanowi pięć niewielkich palmetek na dnie czaszy, naniesionych w technice stemplowania. Naczynie zachowało się do naszych czasów w całości – widoczne są na nim jedynie zadrapania i złuszczenia. Powstało najpewniej na terenie dzisiejszych Włoch. Istniejące w starożytności południowej części półwyspu greckie kolonie już od VII wieku p.n.e. importowały ceramikę helleńską. Później zaczęły produkować na własne potrzeby, wzorując się jednak na wyrobach przywożonych. W V w. p.n.e. wielu greckich rzemieślników przybyło do miast Wielkiej Grecji, także tych położonych w Południowej Italii (z powodu kryzysu ekonomicznego spowodowanego wojną peloponeską). To oni przyczynili się do szybszego rozwoju ceramiki na tych terenach. Takie pokryte w całości czarnym firnisem przedmioty, do jakich należy kyliks miseczka wilanowski, pojawiają się około połowy VI wieku, a już w II. połowie V wieku są już szeroko rozpowszechnione.

W jakiej technice wykonano kyliks? Najpierw wytoczono go na kole garncarskim i doklejono uchwyty, a także odciśnięto stemple w lekko wilgotnej glinie. Po przeschnięciu powierzchnię pokryto firnisem, czyli delikatną, specjalnie przygotowaną i oczyszczoną glinką bogatą w żelazo. Jednak czarny kolor pojawiał się dopiero po wypale w piecu, przed wypałem glina miała najprawdopodobniej kolor czerwonawy. Tak przygotowane przedmioty wkładano do pieca opalanego drewnem. Najpierw wypalano je w atmosferze z dostępem tlenu, a po osiągnięciu odpowiedniej temperatury odcinano jego dopływ (zamykając otwory pieca i być może dokładając mokrego drewna), dzięki czemu zawarte w wierzchniej glince tlenki żelaza ulegały redukcji i zmieniały kolor z czerwonego na czarny. Glinka ta także lekko się nadtapiała – nadając naczyniom charakterystyczny, satynowy połysk w zabytku wilanowskim zachowany do dziś.