Męczeństwo św. Wawrzyńca

Męczeństwo św. Wawrzyńca pomyślane zostało przez jego oprawców jako makabryczne widowisko, co tłumaczy poniekąd obecność tłumu ludzi wypełniających szczelnie każdą wolną przestrzeń renesansowej architektury. Scena malowana jest niejednolicie, obok nieźle upozowanych i oddanych malarsko klasycznych aktów, które zdecydowania są mocną jej stroną, razi brak konsekwencji w wykreśleniu perspektywy z lotu ptaka, którą wyznacza horyzont ustalony na wysokości drugiej kondygnacji budowli-trybuny. Malarz posługuje się kolorem w ściśle określonym celu: dla wypełnienia rysunkowych konturów. Pozostaje nieczuły na wszystkie subtelne półtony, którymi mógłby urozmaicić ciężką, traktowaną lokalnie barwę. Obraz utrzymany u w tonach szaro-brunatnych z jasnymi plamami aktów męskich oraz akcentami czerwieni i ugrów szat kilku postaci.

Pod względem ujęcia tematu, malarz mógł inspirować się Szkołą Ateńską ze Stanzy Rafaela, która w sposób charakterystyczny i trwały połączyła grupową scenę z architekturą. Myślenie rafaelowskie wyznaczyło kanon, który został tu – świadomie bądź nie – zastosowany. Wyraźny jest także wpływ Michała Anioła i jego szkiców, np. Bitwa pod Cascina. Dzieło planowane do Palazzo Vecchio we Florencji nie zostało nigdy ukończone. Spostrzeżenie to znajduje swe umotywowanie – otóż sam Bandinelli jest autorem wielu rysunków, które w przeszłości uchodziły za dzieła Michała Anioła (zyskały one na popularności w XX w.). Również obraz wilanowski został zakupiony przez Stanisława Kostkę Potockiego jako praca Michała Anioła.

W Museu Histórico e Diplomático wRio de Janeiro znajduje się szkic Bartolommea Bandinellego (44 x 58 cm) do fresku do Kaplicy Medicich we Florencji. Ok. 1520 r. Marcantonio Raimondi wykonał rycinę na podstawie dzieła Bandinellego; być może autor obrazu wilanowskiego posłużył się jej pośrednictwem.

Dominika Walawender-Musz