Portret mężczyzny [Gajusz Duiliusz]

Obiekt przedstawia Gajusza Duiliusza – żyjącego w III wiek p.n.e. rzymskiego polityka i wojskowego, który został konsulem w 260 roku p.n.e. Brał udział w zwycięskiej bitwie morskiej pod Mylae podczas pierwszej wojny punickiej. Mężczyzna ma krótkie, lekko pofalowane włosy i  zarost. W tle widoczny jest dziób okrętu. W kolekcji Frederico Dolce jest taki sam wycisk, a według niego jest to Pompejusz Sextus Magnus, żyjący w latach 75-35 r. p.n.e. Widoczny dziób okrętu miał symbolizować władzę absolutną, jaką Pompejusz sprawował na morzu.

Prezentowany obiekt to owalny, wypukły wycisk gemmy na płaskim tle, obwiedziony wysokim półkołnierzem, z dwoma półwałkami. Wycisk jest identyczny jak opisany w „Dactyliothecae universalis” Philippa Daniela Lipperta.

Gemma to kamień szlachetny lub półszlachetny w kształcie okrągłej lub owalnej płytki ozdobiony reliefem. Gemma z reliefem wklęsłym to intaglio (albo integlia), z reliefem wypukłym - kamea. Wykonywane z cennych  kamieni o zróżnicowanym warstwowo  kolorycie, urzekały pięknem i precyzją wykonania. Były używane jako elementy  biżuterii, zdobiły naszyjniki, medaliony, pierścienie, bransolety, tabakierki, szkatułki, zegary, kabinety, itp. Na ich cenę rynkową składała się wartość użytego kamienia, jego opracowanie oraz jubilerska oprawa.

Stanisław Kostka Potocki gromadził swą kolekcję gemm w ramach prowadzonych przez niego badań nad sztuką starożytną, opublikowanych w dziele O sztuce u dawnych czyli Winkelman Polski, wydanej w Warszawie w 1815 roku.

Do celów studyjnych nad ikonografią antyczną służyły badaczom i kolekcjonerom zestawy kopii gemm, wykonywanych ze specjalnie przeznaczonych do tego celu past, tzw. wyciski.  Były one wiernymi odbitkami reliefu  i  kształtu gemm, lecz nie uwzględniały zróżnicowania kolorystycznego. Obecnie w zbiorach wilanowskich znajdują się tylko wspomniane wyciski gemm, pozostałości  warsztatu naukowego S. K. Potockiego, natomiast jego kolekcja uległa rozproszeniu.

W zespole 239 zachowanych wycisków wyróżnić należy trzy grupy obiektów. Pierwsza, to wyciski gemm antycznych. Drugą i trzecią  grupę stanowią wyciski  kopii gemm antycznych i kamieni wykonanych  na wzór  starożytnych.

Oryginalną gemmę z daktylioteki  Lippert’a znajdziesz tutaj: Gaius Duilius

Ilustracja pochodzi ze zbiorów Rijksmuseum Amsterdam;

Opracowanie: Ewa Jakubowska-Smagieł, dr Ewa Mostowicz-Kapciak, Martyna Miroszewska (na podstawie materiałów Agaty Małkowskiej)