Drzwiczki do spichlerza

Spichlerze dogońskie (guyon, l. poj. guyo) umiejscowione są najczęściej wewnątrz zagród stanowiących centrum życia rodzinnego. Zagrody te bardzo często zmieniają swój kształt. Dzieje się tak z dwóch powodów: nietrwałego materiału budowlanego oraz stale powiększającej się rodziny. Zagrody zbudowane są z niewypalanej gliny łatwo ulegającej destrukcji. Po porze deszczowej często trzeba naprawiać liczne uszkodzenia. Niekiedy zniszczenia są tak duże, że stawia się nowy budynek gospodarczy w innym miejscu. Zmianom i przeróbkom sprzyja też powiększanie się rodziny, na przykład narodziny kolejnych dzieci lub pojawienie się nowej żony u patriarchy rodu ginna bana, bądź u jednego z jego synów. Jedynym stałym elementem zagrody jest ginna, naprawiana wciąż w tym samym kształcie. Jej jedynym zmieniającym się detalem jest fasada, na której z biegiem lat pojawiają się kolejne nisze poświęcone odchodzącym przodkom.

Każdy dorosły mieszkaniec zagrody ma prawo do posiadania własnego spichlerza, który oprócz magazynowania płodów rolnych, głównie ziaren zbóż, służy również do przechowywania osobistych drobiazgów. Męskie spichlerze nazywane są guyo-ana, a kobiece – guyo-ya. Wnętrze spichlerzu określane jest przez Dogonów jako „brzuch świata” i podzielone na kilka części. Mniejsze spichlerze mają w środku wyodrębnione cztery segmenty, większe, piętrowe – osiem. Jest to nawiązanie do ośmiu mitycznych przodków stanowiących cztery pary.

Drzwiczki wykonane są z dwóch desek połączonych żelaznymi klamrami. Ozdobione zostały wizerunkami przodków oraz przedstawieniem kobiecych piersi symbolicznie nawiązujących do płodności kobiet oraz ziemi uprawnej. Drzwiczki zaopatrzone są w system zawiasów zwany biegunem z dwoma czopami: górnym i dolnym. Otwiera się je zawsze na zewnątrz.

Ewa Prądzyńska