Muzykanci uliczni

Obraz tętni prostym, osadzonym w realiach włoskiej ulicy życiem. Na ciemnobrunatnym, umownym tle widoczne do pasa postaci trzech wędrownych muzykantów zajętych wykonywaniem swej profesji. Pośrodku młoda kobieta grająca na drewnianym flecie; miękkie, lśniące włosy o rudawym odcieniu przewiązała czerwoną wstążką, ramiona i krągłe piersi ponętnie odsłonięte, twarz o dość pospolitych, choć przyjemnych rysach. Po prawej mężczyzna w fantazyjnej czapce przybranej piórami, z połowicznie odsłoniętym torsem, dmie w klarnet. Po lewej dudziarz o czarnych włosach, z broda przyprószoną siwizną, w kapeluszu z szerokim rondem, białej koszuli i bordowej opończy. Zza lewego ramienia kobiety wygląda rozczochrany mężczyzna o grubych rysach, prawdopodobnie słuchacz. Grajkowie przedstawieni realistycznie; na twarzach dwojga widoczny wysiłek dęcia w instrumenty, z kolei ręce mężczyzny z dudami o napiętych mięśniach i wyraźnie zarysowanych żyłach.

Kompozycja oparta na diagonalach wyznaczonych przez skrajne instrumenty zbiegające się na osi centralnej wskazanej przez flet; kolejne dwie linie zgodne z przekątnymi obrazu. Wyważony układ elementów stwarza poczucie harmonii, zgodności koniecznej dla wybrzmienia muzyki. Postaci nawiązują kontakt wzrokowy z widzem. Zastosowane środki malarskie stwarzają iluzję przenikania elementów świata przedstawionego do przestrzeni rzeczywistej (łokieć dudziarza, klarnet) zapraszając patrzącego do uczestnictwa w koncercie.

Obraz utrzymany w manierze caravaggionistycznej, z zastosowaniem mocnego światłocienia, ze snopem mocnego światła wydobywającego postaci z magmowatego mroku. Kompozycyjnie wzorowany na pracach Bernarda Strozziego (por. np. wersja w Detroit Institute of Arts, nr inw. 51.13, w Art Museum of Estonia; EKM M1179, w M.H.de Young Memorial Museum, San Francisco - (częściowo spalony), czy w Genui i Wenecji), malowany jednak bardziej miękko. Zakupiony przez Stanisława Kostkę Potockiego z adnotacją „Musiciens ambulants du Valentin”, co mogłoby wskazywać na związek z Valentinem de Boulogne (1591-1632), francuskim caravaggionistą okresu baroku, którego dzieła powszechnie uchodziły za obrazy samego mistrza.

Dominika Walawender-Musz