Dukat

Stanisław August Poniatowski (1732–1798) wkrótce po elekcji zaprzysiągł pacta conventa, osobiste zobowiązania nowego króla w dziedzinie polityki, gospodarki i kultury. Artykuł 45 dotyczył przeprowadzenia reformy monetarnej. Wypełniając to zobowiązanie władca powołał Komisję Menniczą, która miała opracować nowe stopy monetarne. Król mocno zaangażował się w sprawę reformy i miał ambicję stworzenia silnej waluty. Doprowadził też do zorganizowania i otwarcia w 1766 roku w Warszawie nowej mennicy. Reforma objęła wszystkie gatunki pieniądza, wiążąc je w spójny system. Dla monet złotych przewidziano stopę holenderską. Dukat holenderski wyznaczał od XVII wieku standard monety złotej w międzynarodowych stosunkach handlowych. Ponadto przyjęcie stopy holenderskiej czyniło nieopłacalnym wywóz polskich dukatów za granicę. Monety miały próbę 982,6 i kurs 16 i 3/4 złotego. Także wyglądem miały nawiązywać do dukatów holenderskich. Z biegiem lat strona ikonograficzna dukatów stanisławowskich ewoluowała, tracąc „holenderski” wygląd. Przedstawiona moneta jest typem bitym w latach 1779–1795. Na awersie umieszczono głowę władcy z włosami spiętymi diademem i lokami opadającymi na kark. Portret otacza standardowa skrócona tytulatura polskich królów. W polu awersu umieszczono ujęty w wieniec laurowy łaciński napis: Złota Moneta Polski oraz datę. Pod wieńcem położył swoje inicjały EB Efraim Brenn (1774–1792), intendent mennicy w Warszawie. W 1787 roku w reakcji na wywóz polskich monet do Prus podniesiono kurs dukata do 18 złotych polskich, zaś kolejna reforma monetarna z 1794 roku, ogłoszona w ostatnich miesiącach istnienia Państwa Polskiego, wprowadziła dodatkowo nowe gatunki monet złotych o obniżonej próbie – trzydukatowego Stanislasdora i monetę wartości pół Stanislasdora, czyli 1,5 dukata.

Mieszko Pawłowski