Zmartwychwstanie, Zstąpienie do Otchłani

Zobrazowane w centrum kompozycji przedstawienie Zmartwychwstania i Zstąpienia Chrystusa do Otchłani ilustruje najważniejsze chrześcijańskie święto Zmartwychwstania Pańskiego, ukazane wraz z innymi dwunastoma uroczystymi świętami w rocznej ikonie kalendarzowej zwanej menologionem, patrz S.12766MŁ, S.12823MŁ, S.12949MŁ. Ponieważ żaden człowiek nie był świadkiem aktu Zmartwychwstania, w tradycji chrześcijańskiej pierwszych wieków cud ten obrazowano pośrednio np. przez wizerunek Niewiast stojących przy pustym grobie. Przed końcem pierwszego tysiąclecia Zmartwychwstanie ilustrowano za pośrednictwem przedstawienia Zstąpienia Chrystusa do Otchłani. Wydarzenie to bezpośrednio poprzedzało cud Zmartwychwstania, a równocześnie było ostatnim aktem cyklu Męki Pańskiej. Ponadto wzmiankują o nim kanoniczne czyli natchnione księgi  Nowego Testamentu, proroctwa Starego Testamentu oraz szczegółowo opisuje rozbudowana niekanoniczna literatura apokryficzna. Dopiero w XVII – XVIII w. na ziemiach dawnej Rusi pod wpływem sztuki zachodnioeuropejskiej pojawiły się przedstawienia ukazujące Zmartwychwstałego Chrystusa wychodzącego z grobu. Od tego czasu oba wizerunki występują często w jednej kompozycji obrazowej, jak widać na prezentowanej ikonie. W górnej strefie oprócz Chrystusa ukazani są przy grobie Anioł i Niewiasty, w lewym górnym narożu św. Piotr przy pustym grobie, poniżej zastępy anielskie, na czele których Archanioł Michał poskramia szatana. W prawym górnym narożu Raj, za którego murami stoją Eliasz i Elizeusz. W dolnej strefie widać Chrystusa, który skruszył wrota piekieł, podaje rękę Adamowi, a obok klęczy Ewa, ponad nimi (po przekątnej) zastępy wyzwolonych z otchłani królów, proroków i sprawiedliwych Starego Testamentu wkraczają na czele z Janem Chrzcicielem do bram Raju, gdzie wita ich Dobry Łotr. Przedstawienie uzupełnia w dolnym prawy rogu scena powołania św. Piotra nad Jeziorem Galilejskim.
Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967