Kamień kanelowany (kamień żłobkowany)

Ten tajemniczy przedmiot kamienny ma niecałe 7 cm średnicy i kształt spłaszczonej kuli, na której obu biegunach widnieją koliste wgłębienia, natomiast po obwodzie biegnie delikatnie zarysowany szeroki żłobek. Narzędzia tego rodzaju, należą do typu znalezisk określanych jako kamienie żłobkowane lub kanelowane (niem. Rillensteine, Kannelursteine). Prezentowany egzemplarz został znaleziony w zachodniopomorskiej miejscowości Swobnica w powiecie gryfińskim. Do zbiorów muzealnych w Szczecinie dostarczył go konrektor (wicedyrektor) jednej ze szkół szczecińskich, Reinhold Richter. Sądząc po numerze dawnej sygnatury (P.S. 1347), miało to miejsce najpewniej pod koniec lat 20. lub na początku lat 30. XX stulecia.

Kamienie kanelowane, charakterystyczne dla osadnictwa kultury łużyckiej, datuje się na około 1500–800/700 BC. Występują na znacznym obszarze Europy: od Dani i południowej Szwecji na północy, poprzez Włochy i Chorwację na południu, wschodnią Francję na zachodzie, po Polskę i zachodnią Słowację na wschodzie. Na Pomorzu odnotowano prawie 50 okazów, wśród których można wyróżnić następujące odmiany: prawie kuliste lub w formie spłaszczonej kuli, prawie dwustożkowate zdobione na całej powierzchni szerokimi dookolnymi żłobkami oraz rzadkie okazy asymetryczne. Większość z nich ma średni rozmiar, przy czym średnice tych najmniejszych wynoszą 5,5 cm a największych 20,5 cm.

Kamienie z dookolnym żłobkiem to zagadkowe przedmioty, Wyjaśnienie ich funkcji nie jest proste z uwagi na brak jednoznacznego kontekstu występowania. Dotychczas pojawiło się kilka teorii na temat przeznaczenia tych dziwnych narzędzi. Najmniej racjonalny okazał się pomysł, że są to kamienie do procy. W jednym przypadku zostały zinterpretowane jako "przytrzymujące drzwi". Określa się je także ogólnie jako narzędzia robocze, jednak bez dalszego doprecyzowania użycia. Pewna grupa badaczy wiąże je z metalurgią i uważa za narzędzia do obróbki kowalskiej na zimno, np. przy wyrobie obręczy z drutu lub blachy. W najnowszych badaniach analitycznych gromadzi się dowody na to, że przynajmniej część kanelowanych kamieni mogło pełnić rolę odważników.

Dorota Kozłowska