Widok Aleksandrii

Napoleon Orda (1807-1883) to jeden z najważniejszych dokumentalistów dawnego

krajobrazu kulturowego Rzeczpospolitej. Spod jego ręki wyszły setki rysunków, na których

utrwalał oglądane w trakcie licznych podróży co ciekawsze i znaczniejsze gmachy, przede

wszystkim zamki i rezydencje. Intencją tworzenia takiej dokumentacji była potrzeba zachowania ich wyglądu, zabezpieczenia przed anihilacyjnym działaniem czasu. Dziś, z perspektywy przeszło półtora wieku, z wiedzą o skali zniszczeń jakie przyniosły dwie wojny światowe, w sposób szczególny docenić możemy intencje oraz artystyczny spadek Ordy.

Najbardziej znanym dziełem jest obszerny zbiór widoków zatytułowany "Album widoków historycznych Polski", który wychodził w latach 1873-1883. Znalazło się w nim 260 litografowanych rysunków, które przeniósł na kamień litograficzny Alojzy Misierowicz (ok. 1825 – po 1900). Całość, na którą złożyło się osiem serii tytułu, została odbita w działającym w Warszawie zakładzie litograficzno-fotograficznym, Maksymiliana Fajansa (1825-1890).

Opis na odbitce objaśnia, że jest to widok „Alexandryi” (Aleksandrii) w guberni kijowskiej, pod Białą Cerkwią (obecnie to część miasta Biała Cerkiew na Ukrainie). W XVIII wieku wzniesiony tam został przez Franciszka Ksawerego Branickiego (1730-1819) pałac w otoczeniu parku, dar dla jego małżonki, Aleksandy z Egelhardtów (1754-1838), o czym przypomina nazwa upamiętniająca pierwszą właścicielkę. Rysunek Ordy, a za nim – litografia Misierowicza i Fajansa, ukazują widok na park, z widocznymi poza jeziorem dwoma pawilonami, otwierających się kolumnadami. Pod sceną, poza identyfikacją miejsca, znalazł się opis uzupełniający: Ruiny w ogrodzie o trzy wiorsty od Białocerkwii Posiadłości Hr. Władysława Branickiego (obok ten sam tekst w jęz. fr.). Władysław Branicki był synem Franciszka Ksawerego i Aleksandry, a także bratem Katarzyny z Branickich Potockiej, matki Aleksandry, ostatniej właścicieli dóbr wilanowskich (do 1892 roku) z rodu Potockich.

zamek, rezydencja, architektura, dokumentacja, rysunek, Ukraina, pałac, park, Franciszek Ksawery Branicki, Aleksandra z Engelhardtów Branicka, Władysław Branicki, Katarzyna z Branickich Potocka