Pejzaż z willą

Leon Wyczółkowski (1852–1936) jest zaliczany do najwybitniejszych artystów okresu Młodej Polski. Wykształcenie zdobywał w warszawskiej Klasie Rysunkowej u W. Gersona, R. Hadziewicza i A. Kamińskiego oraz w Monachium. Umiejętności doskonalił pod okiem J. Matejki w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych (1877–1879). W 1895 roku zamieszkał w Krakowie, objął stanowisko profesora w macierzystej uczelni.

Powszechna w kręgu artystów młodopolskich fascynacja Tatrami i góralszczyzną, które traktowano często jako nośnik symbolicznych treści, była związana między innymi z popularnością Zakopanego. Na przełomie wieków stało się kulturowym centrum odwiedzanym przez artystyczną bohemę. Do admiratorów tatrzańskiej przyrody należał również Wyczółkowski, który przyjeżdżał w Tatry, począwszy od 1896 roku aż po lata 20. minionego stulecia. Artysta uczynił je motywem przewodnim swoich pejzaży wykonywanych głównie w technice pastelu i akwareli, a także transponowanych na grafikę. Najciekawsze górskie widoki powstawały w latach 1904–1906. Z tego czasu pochodzi Pejzaż górski z willą (1905 rok). Podczas pobytu w Zakopanem w sierpniu i wrześniu tego roku artysta zamieszkał u wdowy po profesorze P. Chmielowskim. Plenerowe wyprawy nad Morskie Oko, Czarny Staw czy w okolice Zakopanego przyniosły dużo malowniczych widoków górskich jezior i szczytów, skalistych zboczy, przełęczy, dolin i rozsianych w nich zabudowań. Omawiany pastel jest przykładem oszczędnego w formie, syntetycznego pejzażu. Wyczółkowski posłużył się w nim zaczerpniętymi z estetyki japońskiego drzeworytu zasadami budowania kompozycji – asymetrią i specyficznym kadrowaniem spychającym tytułową willę na skraj przedstawienia, a także oszczędnym użyciem środków wyrazu – przygaszoną paletą, zastosowaniem płaskich plam i zaakcentowaniem roli pustej przestrzeni. Elementem ożywiającym kompozycję jest diagonalny układ zbocza i intensywnie rozświetlony jego fragment, który kontrastuje z pozbawioną słońca, zasnutą chmurami płaszczyzną ponurego nieba.

Anna Hałata