Lekyt aryballosowy czerwonofigurowy

Lekytami nazywa się w ceramice Starożytnej Grecji naczynia, które przypominają dzban, są jednak dużo bardziej wysmukłe, mają walcowaty brzusiec, wąską szyjkę i szeroki wylew. Zabytek wilanowski należy do grupy tzw. lekytów aryballosowych, których kształt jest bardziej przysadzisty, a brzusiec kulisty. Niestety do naszych czasów zachował się tylko jego fragment (brakuje mu szyki z wylewem oraz uchwytu) – szczęśliwie pozwalający jednak rozpoznać typ naczynia. Nie możemy wobec podziwiać jego pięknej formy, ale dekoracja w technice czerwonofigurowej jest czytelna. Na brzuścu namalowano kobietę ubraną w chiton bez rękawów przewiązany pod piersiami. Jej włosy upięte są w kok i dodatkowo przewiązane chustką. W prawej dłoni kobieta trzyma niewielką skrzynkę, natomiast w lewej kiść winogron.

Jak powstało to starożytne naczynie? Najpierw pożądany kształt wytoczono na kole garncarskim, a elementy takie jak uchwyt, doklejono. Po lekkim podeschnięciu malarz szkicował na jego powierzchni zaplanowaną dekorację. Następnie obrysowywał elementy, które miały pozostać czerwone, cienką linią firnisu (nazywanego także pokostem), czyli delikatnej, oczyszczonej glinki bogatej w żelazo. Później wypełniał nim resztę tła, a także domalowywał detale figur (takie jak rysy twarzy czy szczegóły anatomii lub ubioru). Tak przygotowane i dobrze wysuszone naczynie wkładano do pieca, gdzie podlegało najpierw wypałowi z dostępem tlenu. W pewnym momencie otwory pieca zatykano, w ten sposób blokując dostęp tlenu do środka. Dzięki jego brakowi żelazo zawarte w glinkach zmieniało kolor z czerwonego na czarny. W kolejnej fazie tlen ponownie wpuszczano do środka – wtedy części nieosłonięte firnisem stawały się znów czerwone. Po powolnym wystudzeniu pieca naczynie było gotowe.

Agnieszka Żuber, na podstawie badań W. Dobrowolskiego

„Wazy Greckie Stanisława Kostki Potockiego”, Warszawa 2007.