Tetyda kąpiąca Achillesa w Styksie

Tematem kompozycji jest moment, gdy potajemnie, nocą Tetyda, chcąc obdarzyć syna nieśmiertelnością, zanurza go w Styksie. Trzyma go tylko za stopę. Obok niej stoi starsza kobieta, która jedną ręką ujmuje pochodnię, a drugą wskazuje na dziecko. Ma przytroczoną kądziel. Jest to zapewne Kloto – jedna Parek, bogiń przeznaczenia. Jej gest zdaje się zapowiadać daremność starań Tetydy, ponieważ Achilles nie uniknie swego losu i zginie pod Troją, ugodzony strzałą w piętę. Tylko pięty jego matka nie zdążyła zanurzyć w Styksie. Dalej wody Styksu, na którego brzegu widzimy postacie zmarłych, wyciągających błagalnie ręce w stronę odpływającej łodzi Charona wypełnionej duszami. Na niebie unoszą się złowieszcze dwa nietoperze. W głębi na skale, obok buchających płomieni, mury piekielnej twierdzy, obok których dwie szubienice i pal z kołem. Całość ujęta w architektoniczno-rzeźbiarską ramę. Tworzą ją hermy podtrzymujące belkowanie, będące wyobrażeniami władców Piekła, Persefony i Plutona. Między nimi, na pierwszym planie spoczywa śpiący dwugłowy pies – Cerber, strażnik królestwa podziemi.

Ostatnie projekty Rubensa do arrasów były poświęcone historii Achillesa. Ich analiza została przedstawiona w publikacjach: E. Haverkamp Begemann, Olivier Schetsen van Rubens, Rotterdam 1953, nr 61–69; R. Cocke, The literary sources of the ‘History of Achilles’ by P. P. Rubens, „The burlington Magazine” 1971, vol. 113, nr 823, s. 609; A. Boersma, G. Delmarcel, F. Healy, Peter Paul Rubens: The Life of Achilles, Rotterdam 2004. Inspiracją dla malarza było kilka źródeł literatury starożytnej: Iliada Homera, Metamorfozy Owidiusza, Eneida Wergiliusza oraz prawdopodobnie mało znane utwory Thebaid i Achileid rzymskiego poety Publiusza Papiniusza Stacjusza. W roku 1620 Rubens sporządził osiem olejnych szkiców, z których siedem zachowało się w zbiorach Museum Bojmans Van Beuningen w Rotterdamie (wśród nich scena kąpieli Achillesa w Styksie). W porównaniu z obrazem wilanowskim, odznaczającym się posępnym nastrojem i zwłaszcza ciemnym i ponurym tłem, ukazującym w oddali piekielną twierdzę, oryginalny szkic Rubensa jest wykonany w jaśniejszej tonacji oraz malowany swobodnymi pociągnięciami pędzla.