Karta tytułowa mapy Rzeczpospolitej

Jest to karta tytułowa do wydanego w roku 1772 atlasu ziem polskich zatytułowanego – Carte de la Pologne divisée par provinces et palatinats et subdivisée par districts construite par J. A. B. Rizzi Zannoni, 1772. Osobami, które przyczyniły się do powstania tej wyjątkowej publikacji, uznawanej za pierwszy, systematyczny atlas dokumentujący w sposób kompletny i dokładny ziemie Rzeczpospolitej, byli Giovanni Battista Antonio Rizzi-Zannoni (1736-1814) oraz Józef Aleksander Jabłonowski (1711-1777). Pierwszy z nich to astronom i matematyk, mierniczy i kartograf pochodzenia włoskiego, wykształcony na Uniwersytecie w Padwie, zawodowo związany z Wenecją, Paryżem, Neapolem, a także przez pewien czas – Polską. Jabłonowski, książę wojewoda nowogrodzki, po roku 1768, w obliczu wybuchu konfederacji barskiej – zamieszkał w Saksonii. Tutaj, w swoim pałacu w Lipsku, aktywnie działał na polu spraw, które były mu szczególnie bliskie – nauki i mecenatu, kształtowania i integrowania środowiska badawczego w interesujących go dziedzinach; historii i heraldyce, geografii i – przede wszystkim – astronomii. Przy Uniwersytecie w Lipsku powstała z jego inicjatywy „Societas Jablonoviana” (Towarzystwo Naukowe Jabłonowskich), której celem było prowadzenie i propagowanie badań nad dziejami Rzeczypospolitej. Do znaczących aktów fundacyjnych Jabłonowskiego należy wspomniany atlas Rizzi-Zannoniego, z którego w zbiorach wilanowskich zachowała się jedynie karta tytułowa. Na kompletną, oryginalną publikację składały się 22 arkusze map, plan Warszawy, karta dedykacyjna oraz prezentowana karta tytułowa. Tekst zawierający informację o adresacie mapy (oraz jej patronie, tj. o Jabłonowskim) umieszczony został na asymetrycznym kamiennym bloku, który ujmują obustronnie alegoryczne postaci; z lewej strony młoda kobieta zrzucająca jarzmo, przed którą leżą rozkute kajdany, a towarzszące jej putto pisze w księdze: PACTA CONVENTA, LIBERUM VETO. Po prawej stronie tytułu ukazane zostały cztery bóstwa patronujące rzekom (wylewają wodę ze stągwi), a pomiędzy nimi siedzi kobieta spoglądająca na niebo, mierząca glob ziemski. Obok niej dwa putta dokonują obserwacji z pomocą sekstansu. Po środku, przed kamiennym blokiem, w objęciach skrzydeł koronowanego orła, stoi kartusz z herbem Jabłonowskich – Prus.

Atlas, Rzeczpospolita. Lipsk, Jóżef Aleksander Jabłonowski, Societas Jablonoviana, Uniwersytet w Lipsku, badania, kartografia, astronomia,