Diana i Akteon

Temat obrazu został zaczerpnięty z Metamorfoz Owidiusza. Śmiertelnik Akteon, myśliwy, zaskoczył boginię łowów Dianę i jej towarzyszki podczas kąpieli. Zuchwały ten czyn rozgniewał niebiankę, więc niesiona żądzą zemsty zamieniła Akteona w jelenia, którego później rozszarpały jego własne psy. Na obrazie wilanowskim podejrzana podczas toalety Diana kieruje kokieteryjne, a zarazem władcze spojrzenie na myśliwego, którego za gwałt poczyniony na jej osobie skaże na śmierć. Akteon zaś zdaje się spoglądać raczej niepewnie na wdzięki bogini, jakby onieśmielony, czy wręcz przerażony. Na jego czole zaczynają wyrastać rogi. Nagie, miękko połyskujące ciała, gdzieniegdzie opasane szatami, uchwycone zostały w ruchu, w półaktach. Dramatyzmu scenie dodaje mistrzowsko ujęta gestykulacja i mimika postaci oraz dobór kolorystyki: nasycone barwy szat podkreślają dynamikę form. Stłoczona kompozycja zdaje się rozsadzać ramy obrazu.

Poeta ujmuje rzecz następująco:

„Biją w pierś nagie nimfy, zasłaniają wdzięki

I las cały smutnemi napełniają jęki (wers 180).

Dalej czytamy:

„[Diana] wodę czerpie, a gniewem miotana,

Skrapia nią stojącego przed sobą młodziana,

Mówiąc słowa, wróżące smutne przeznaczenia:

Idź, mów, żeś ty Dyjanę widział bez odzienia

Jeśli będziesz mógł mówić!”. W tej rzekłszy osnowie

Wznosi rogi jelenie na skropionej głowie”. (190-195).

Wymiar kary, niewspółmierny do winy, budzi sprzeciw w człowieku, zaburza poczucie sprawiedliwości. Jednakże jego historia miała być zarówno ostrzeżeniem, jak i napomnieniem – wyraźną wskazówką, że los człowieczy zależny jest od woli, a nawet kaprysu bóstwa.

Obraz jest darem dla Muzeum Pałacu króla Jana III w Wilanowie, ofiarowanym w 1995 roku.