Nakwaska Anna (1781-1851) - portret

Jest to wizerunek wykonany w technice litografii, który należy do zbioru zatytułowanego „Wizerunki Polskie”, a ukazującego się w latach 1851-1862. Pomysłodawcą, autorem i w znacznym stopniu jego wykonawcą był Maksymilian Fajans (1827-1890), artysta związany z Warszawą, prowadzący tu od 1853 roku zakład litograficzny, a od 1862 również fotograficzny. Cykl, do którego należy portret Anny Nakwaskiej powstał jako odpowiedź na ówczesną sytuację Polaków, pozbawionych własnego państwa i żyjących pod trzema zaborami. Naturalną potrzebą społeczną wśród rodaków stało się zainteresowanie wspólną przeszłością, ale także współczesnymi postaciami, które „zasługą lub talentem przyczyniły się do chwały narodu”. (I. Tessaro-Kosimowa, Historia litografii warszawskiej, Warszawa 1973).

Anna z Krajewskich Nakwaska była powieściopisarką oraz pamiętnikarką, której prace – choć dziś właściwie zapomniane – cieszyły się współcześnie niemałą popularnością. Jako naoczny świadek wielu istotnych wydarzeń w ówczesnym życiu Warszawy (epoka porozbiorowa, Warszawa pod panowaniem pruskim oraz późniejsze czasy Księstwa Warszawskiego, 1807-1815 oraz Królestwa Polskiego, po 1832), Nakwaska spisała wspomnienia opublikowane pod wymownym tytułem Obrazy społeczeństwa warszawskiego w dwóch powieściach, wydane w 1842. Prowadziła również salon literacki, w którym: „Nie jeden młody pisarz, który marzył o przyszłych wawrzynach, na wieczorze u pani Nakwaskiej czerpnął zachęty, […], nauczył się w praktyce teorii, zrozumiał co piękne, gust wykształcił.” (Dziennik Warszawski 1852, nr 75).

W litografii autorstwa Fajansa zwraca uwagę niezwykła dbałość wykonania podobizny starszej już kobiety, o nieco niemodnej wówczas fryzurze, w białym czepcu i białym kołnierzyku. Rysunek, który jest najbardziej precyzyjny w obrębie twarzy portretowanego, poniżej zyskuje nieco bardziej szkicowy charakter. Pod wizerunkiem czytamy, że: „Rys. z natury w r: 1852 i lit M. Fajans”, za druk zaś odpowiedzialny był Rosé-Joseph Lemercier (Imp. Lemercier à Paris). Na odbitce znalazł się również podpis identyfikujący portretowaną oraz faksymile jej autografu, podnosząc poznawczą wartość pracy. Warto dodać, że w paryskim warsztacie Lemerciera Maksymilian Fajans uczył się techniki litografii oraz odbywał roczną praktykę.

Warszawa, Księstwo Warszawskie, Królestwo Polskie, literatura, litografia, Rosé-Joseph Lemercier, wspomnienia