Brakteat nieokreślonego władcy

Dokonany w 1138 roku podział terytorium państwa polskiego pomiędzy synów Bolesława Krzywoustego, z których najstarszemu była przypisana władza zwierzchnia, nie zapobiegł konfliktowi dynastycznemu. Zamachy dzielnicowych członków dynastii piastowskiej na pryncypacki tron krakowski (1146, 1177) prowadziły do osłabienia władzy centralnej, która w atmosferze przeobrażeń społeczno-gospodarczych przenosiła część uprawnień – między innymi do emisji pieniądza – na rzecz lokalnych książąt i możnowładców. Początki lokalnego mennictwa są związane z kresem senioralnych rządów Mieszka III (1177) i usamodzielnianiem się książąt dzielnicowych. Obok dwóch żyjących synów Bolesława Krzywoustego – Mieszka († 1202) i Kazimierza († 1194), działalność menniczą podjęli wnukowie Krzywoustego – Bolesław (†1201) i Mieszko († 1211) na Śląsku, Odon Mieszkowic († 1194) w Wielkopolsce, Leszek Bolesławowic († 1186) na Mazowszu, a także prawdopodobnie dwaj synowie Mieszka Starego – Mieszko Młodszy († 1194) i Bolesław († 1195). Utrwalające się w ciągu XIII wieku podziały polityczne utrzymywały rozbicie monetarne kraju. Znaczną część monet powstałych po 1177 roku trudno powiązać z konkretnym panowaniem, a przypisanie części z nich jest niepewne. Umieszczone na monetach treści nie pozwalają na określenie emitenta oraz dokładne ich datowanie, a występujące niekiedy na nich imiona nie zawsze wskazują na osobę aktualnego księcia. W większym stopniu dotyczy to jednostronnych denarów brakteatowych (łac. bractea – cienka blaszka), które w odróżnieniu od monet wybijanych stemplem awersu i rewersu dostarczają mniej informacji. Lata po roku 1177 określa się „ciemnym wiekiem” numizmatyki polskiej.

Omawiana moneta jest przykładem anonimowej emisji brakteatowej z przełomu XII i XIII wieku, przypisywanej dawniej księciu wielkopolskiemu Przemysłowi I († 1257). Widzimy na niej dwie postacie siedzące obok siebie za stołem, w hełmach i w kolczej zbroi. Z powodu ubytku jeden z rycerzy na tym egzemplarzu jest niewidoczny. Scenę należy interpretować jako obrazowe przedstawienie zgody pomiędzy książętami. Elementem łączącym postaci jest stół, miejsce nie tylko biesiady, ale przede wszystkim pokojowych rozmów.

Tomasz Markiewicz