Dalmatyka

Zmieniająca się moda wywarła wpływ także na kształtowanie się szat liturgicznych. Formy ceremonialnych strojów duchownych chrześcijańskich to wynik przemian ubrań codziennych używanych przez obywateli rzymskich z I i II wieku n.e.

Rozmaitość czynności wykonywanych podczas liturgii wymagała rozróżnienia strojem pełniących je osób. Ubiór ceremonialny odróżnia biskupa lub celebransa czy diakona, ubranego w dalmatykę wskazującą na jego funkcję.

Dalmatyka (łac. dalmatica vestis – dalmatyńska szata) nazwę zaczerpnęła z Dalmacji, skąd za pośrednictwem Greków dotarła do Rzymu (II wiek n.e.) jako uroczysta szata wierzchnia. Początkowo była uważana za strój typowo kobiecy. Szybko jednak stała się strojem notabli. Do sfery sakralnej przeszła z  ceremoniału świeckiego. Używana podczas konsekracji cesarzy bizantyjskich przeniknęła do ceremoniału papieskiego. Tradycyjnie do dzisiaj jest strojem diakonów i biskupów, którzy podczas wybranych uroczystości zakładali dalmatykę pod ornat.

Często szaty liturgiczne, w tym dalmatyki, szyto z drogocennych materii używanych wtórnie. Powszechnym zwyczajem w okresie nowożytnym było obdarowywanie kościołów luksusowymi ubiorami świeckimi, takimi jak damskie suknie, żupany czy kontusze. Następnie były one rozpruwane, a uzyskane kawałki cennych jedwabi łączono w nowy kształt. Przykładem jest adamaszkowa dalmatyka o niebieskiej barwie ze wzorem tkanym srebrną nicią. Jedwabna tkanina dalmatyki, wysmakowana kolorystycznie, jest przykładem krótko trwającej mody określanej mianem bizarre, czyli dziwaczny. Panowała ona we Francji w latach 1710–1712 , inspirację czerpała z Dalekiego Wschodu, stąd fantazyjne, abstrakcyjne i niespotykane wcześniej wzory. Możemy więc przypuszczać, że strój z tkaniny w typie bizarre trafił do kościoła w 1. ćwierci XVIII wieku. Następnie została z niego uszyta dalmatyka i przez kolejne dziesiątki, a nawet setki lat jej użytkownicy prezentowali się godnie i dostojnie na chwałę Boga.

Magdalena Norkowska