Dygnitarz wenecki - portret

Dostojny wenecki dygnitarz w modnym stroju pozuje do portretu z godnością. Spod wierzchniego okrycia, obszywanego futrem pod szyją widoczny jest kołnierz a u rąk kryzy zamiast mankietów. Krótko ostrzyżony mężczyzna nosi wąsy i brodę. Spojrzenie skierowane w przeciwnym niż głowa i tors kierunku. Portret malowany ciężką ręką. Tonie w czerni i szarościach jedynie skupiona twarz wielmoży wnosi trochę życia.

Pierwowzorem obrazu jest dzieło Tycjana, Portret mężczyzny w gronostajowym (?) płaszczu z Kunsthistorisches Museum w Wiedniu (ok. 1560, 115,8 x 89 cm, nr inw. GG_76). Tycjan (wł. Tiziano Vecelli lub Vecellio, ur. ok. 1488-1490 w Pieve di Cadore, zm. 27 sierpnia 1576 w Wenecji) był włoskim malarzem, czołowym przedstawicielem szkoły weneckiej, uczniem Giovanniego Belliniego oraz Giorgiona. Malował sceny religijne i mitologiczne oraz alegorie, sławne są też jego portrety, zawsze o doskonałej charakterystyce modela, gdzie postać zwykle zanurzona jest w półmroku a nastrój budowany rozkładem świateł i wirtuozerską kolorystyką.

Nieznany malarz, autor obrazu wilanowskiego, posłużył się z pewnością reprodukcją pochodzącą z Theatrum pictorium (nr 95), o czym świadczy choćby lustrzane odbicie kompozycji oraz niedostatki kolorystyczne. Theatrum Pictorium, czyli Teatr Malarstwa, to skrócona nazwa książki wydanej w latach 60. XVI wieku przez Davida Teniersa Młodszego dla swojego pracodawcy, arcyksięcia Leopolda Wilhelma z Austrii. W ciągu jednej dekady swojego gubernatorowania (1646-56) władca stworzył jedną z największych kolekcji sztuki swoich czasów (liczącą ponad 1300 obrazów, w tym obrazy Holbeina, Pietera Bruegla Starszego, Van Eycka, Raphaela, Giorgione, Veronese i ponad 15 dzieł Tycjana), a Teniers stał się jej kuratorem. Był to pierwszy w historii drukowany katalog muzealny prezentujący 246 obrazów włoskich z kolekcji arcyksięcia z rycinami 12 autorów wzorowanymi na małych modello (olejne kopie o wymiarach ok. 17 x 25 cm), które osobiście wykonał Teniers (według oryginałów). Drugie wydanie z numerami stron zostało opublikowane w 1673 r. Autorem ryciny niniejszej jest Lucas Vorsterman Mł. (1595–1675), o którego klasie świadczy to, że współpracował z takimi artystami jak Peter Paul Rubens czy Anthony van Dyck, a także dla z wysoko postawionymi mecenasami (Thomas Howard, 21. hrabia Arundel i Karol I z Anglii).

Dominika Walawender-Musz