Rynek w Kazimierzu

Wojciech Gerson (1831–1901) życie zawodowe związał w Warszawą, gdzie prowadził szeroko zakrojoną działalność naukową, kulturalną i pedagogiczną. W tamtejszej Szkole Sztuk Pięknych rozpoczął studia architektoniczne i malarskie. W 1867 roku otworzył prywatną pracownię dla studentów, a od roku 1871 kierował słynną Klasą Rysunkową, w której artystyczne wykształcenie odebrało kilka pokoleń uczniów – między innymi J. Chełmoński, J. Pankiewicz czy L. Wyczółkowski. W latach 1849–1853 współtworzył tak zwaną grupę Marcina Olszyńskiego, określaną mianem pierwszej cyganerii warszawskiej, skupiającą studentów Szkoły Sztuk Pięknych. Artystom z kręgu Olszyńskiego – mecenasa sztuki i fotografa, przyświecały idee patriotyczne związane z pragnieniem odnowy malarstwa polskiego, realizowane podczas działań artystycznych w trakcie podróży po kraju i wędrówek po Warszawie. Już podczas studiów Gerson wraz z przyjaciółmi wyruszał w „wędrówki wodno-piechotne”, dokumentując podróż w dziesiątkach szkiców ołówkiem czy akwarelą. Analizując zazwyczaj dokładnie opisane i opatrzone przez artystę dziennymi datami rysunki, można prześledzić szlak jego wędrówki. Gerson podróżował na Lubelszczyznę dwukrotnie; omawiany widok, przedstawiający kazimierski rynek, pochodzi z drugiej podróży, którą odbył w 1853 roku w towarzystwie M. Olszyńskiego, J. Ceglińskiego i J. Majewskiego. Prowadziła ona z Warszawy przez Przytoczno i Łysobyki do Lubartowa, Zawieprzyc i Lublina, a następnie do Puław, Bochotnicy, Kazimierza i Janowca. Gerson był jednym z pierwszych artystów, których do Kazimierza Dolnego nad Wisłą przyciągnęła uroda tamtejszych plenerów i rozmaitość malowniczych, malarskich motywów. Do wspomnień związanych z miasteczkiem artysta wrócił po latach, publikując w „Tygodniku Powszechnym” (1885) cykl artykułów poświęconych Powiślu. W jednym z nich wiele uwagi poświęcił ujętym po lewej stronie kompozycji kamienicom Przybyłów, o których pisał: „[…] dwa domy przez dwóch braci obok siebie zbudowane, w najozdobniejszym stylu końca XVII wieku, o jednem tylko piętrze po trzy okna każdy – ale cóż to za bogactwo w tych wysokich facyatach! Fantazyi artysta nie szczędził, w talent nie był ubogi, pełno ozdób w płaskorzeźbach figur świętych”.

Anna Hałata